کاهش ناگهانی دمای هوا یکی از چالشهای کشاورزی جنوب کرمان است که سبب خسارت زیادی به محصولات جالیزی ، سبزی وصیفی از جمله سیب زمینی و باغات مرکبات میشود.

سرمازدگی به وقوع پدیده افت ناگهانی دما خارج از زمان مورد انتظار اطلاق میگردد, به عبارت بهتر می توان عامل اصلی خسارات ناشی از سرما را، تنش دمایی دانست. این تنش شامل تنش سرما  و تنش یخ زدگی میشود.  تنش سرما به شرایطی گفته میشود که گیاه در نتیجه بروز درجه حرارتهای بین صفر تا ۱۰ درجه سانتی گراد (بسته به گونه و رقم) خسارت میبیند. تنش سرما بر حالت عادی گیاه اثری ندارد.

آثار اولیه این تنش عبارتند از: کاهش عمومی رشد، تغییر رنگ، تخریب بافت های سلولی، عدم جوانه زنی بذور، عدم انتقال مواد فتوسنتزی، عدم جذب عناصر غذایی. برخی از آثار این تنش برگشت پذیر و برخی از آثار دیگر این تنش مانند فتوسنتز در اثر تخریب کلروپلاست ها و پیری زودرس گیاه غیر قابل برگشت می باشند.

اما تنش یخ زدگی عبارت است از کاهش دما تا چند درجه زیر صفرکه بر اثر آن آب درون سلولی و برون سلولی منجمد شده و به دلیل متلاشی شدن آوندهای چوبی و آبکش و قطع جریان مواد غذایی، مرگ سلول را باعث میگردد.

شرایط یخبندان و سرما به دو شکل ایجاد  می شود: یخبندان جبهه ای  یا جابجایی  و یخبندان  تشعشعی. یخبندان و سرمازدگی جبهه ای در اثر عبور یک جبهه هوای سرد از روی  یک منطقه بروز می کند  به طوریکه دمای آن  کمتر یا در حد دمای بحرانی برای محصولات خاص منطقه می باشد. ضخامت لایه هوای سرد در این نوع یخبندان ممکن است چندین کیلومتر باشد.این نوع یخبندان می تواند روند شبانه روزی داشته باشد مقابله با آن بسیار مشکل است. سرمازدگی منطقه جنوب کرمان معمولا از این نوع میباشد. یخبندان تشعشعی در شرایط  آسمان صاف  و بدون  ابر واقع می گردد در هنگامیکه  تشعشع  خالص منفی باشد سطح  خاک و گیاه  سرد تر از  هوای اطراف  می شود در نتیجه  هوا در اثر  برخورد با این سطوح سرد تر و متراکم تر می گردد  هوای متراکم در سطح زمین باقی می مانند  و مرحله انتقال  حرارت ادامه می یابد  حاصل این امر پدیده ای بنام وارونگی  حرارت  می باشد.به عبارت دیگر هنگامی که در طول شب تا قبل از طلوع آفتاب، حرارت زمین سریع از دست می رود و گرما با توجه به سبکتر بودن به سطوح بالایی رفته و هوای سرد جای آن را روی زمین و اطراف گیاه می گیرد این نوع سرمازدگی اصطلاحا سرمازدگی تشعشعی نامیده می شود.

روشهای مقابله با خسارت های ناشی از سرما زدگی:

-۱ روشهای غیر فعال)بلند مدت) انتخاب محل مناسب کاشت ، نوع خاک، انتخاب ارقام مقاوم، مدیریت کوددهی گیاه، مدیریت کف مزرعه، استفاده ازتنظیم کننده های رشد گیاهی.

-۲ روشهای فعال ) کوتاه مدت( استفاده از دود (آتش زدن لاستیک و کود دامی)، آبیاری (هر چه آب گرمتر باشد، پس از سرد شدن گرمای بیشتری را آزاد می کند)، استفاده از انواع بخاری در باغات و گلخانه ها، استفاده از ماشینهای مولد باد، روش حفاظت به وسیله پوشش (پلاستیک و کاه و کلش)، محلول پاشی با کودهای پتاس بالا جهت افزایش غلظت شیره گیاه ، استفاده از ضد یخ  طبیعی کراپ اید کمک میکند تا گیاهان با تولید اسید امینه و پروتئین های ضدیخ در مقابل سرما و یخ زدگی مقاومت بیشتری نشان دهد.

دکتر جهانبخش بهزادنژاد