شورای نگهبان در نظام جمهوری اسلامی ایران یکی از مهمترین نهادهای حکومتی به شمار می‌آید. این نهاد شباهت زیادی با بعضی از نهادهای حافظ قانون اساسی در تعدادی از کشورها دارد. در قوانین اساسی برخی کشورها نیز نهادهایی به نام «دادگاه قانون اساسی»، « شورای قانون اساسی»، «دیوان قانون اساسی» و نظایر آن پیش بینی شده است که با وجود برخی تفاوتها، از حیث ساختار و نوع مسئولیتها با یکدیگر شباهت های فراوانی دارند.
شورای نگهبان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دارای جایگاه ویژه‌ای است، به گونه‌ای که نبودن آن در کنار مجلس قانونگذاری، موجب عدم اعتبار مجلس می‌شود. شورای نگهبان وظیفه دارد تمام مصوباتِ مجلس را از حیث عدم مغایرت با موازین اسلامی و قانون اساسی بررسی کرده تا در صورت عدم مغایرت، مصوبه مجلس، صورت قانونی به خود گیرد.
علاوه بر این نقش برجسته، شورای نگهبان مأموریت نظارت بر انتخابات را داشته و مرجع رسمی تفسیر قانون اساسی نیز به شمار می‌آید. از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌شود که علت اصلی پیشبینی نهاد شورای نگهبان، دو مسئله حراست و نگهبانی از «احکام اسلام» و صیانت از «قانون اساسی» بوده است؛ به همین دلیل از این نهاد به شورای «نگهبان» تعبیر شده است. اصل ۹۱ قانون اساسی در عبارتی کوتاه و گویا به این مطلب اشاره کرده است. در قسمتی از این اصل آمده است:
«به منظور پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با آنها، شورایی به نام شورای نگهبان … تشکیل می‌شود… .»
نظم و انسجام بخشیدن به قوانین و تطبیق آن با قانون‌اساسی و همچنین حفظ و حراست از انتخابات‌ها برای وارد نشدن افراد نااهل به مسئولیت در کشور از جمله وظایف اصلی این شوراست. درواقع این شورا دیوار مستحکمی در برابر نفوذ بیگانه و دروازه‌بان اصلی نظام برای گل‌نخوردن از دشمن است.
این شورا از ۱۲ نفر تشکیل شده است. شش عضو از این دوازده تن فقهایی هستند که با حکم رهبرانقلاب عزل و نصب می‌شوند و شش عضو دیگر حقوقدانانی هستند که با معرفی رییس قوه قضاییه و اعلام نظر نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتخاب می‌شوند که از میان این اعضا مردم با دبیر شورا یعنی آیت‌الله احمدجنتی آشنا هستند اما اعضای دیگر این شورا کمتر شناخته شده‌اند که در ادامه به زندگی‌نامه و همچنین معرفی این اعضا می‌پردازیم.
فقهای شورای نگهبان:
آیت الله احمد جنتی
نام پدر: هاشم
تاریخ و محل تولد: ۱۳۰۵ – اصفهان
تحصیلات: اجتهاد
دوره عضویت: اول تا ششم
سوابق: عضو مجلس خبرگان رهبری، عضو شورای بازنگری قانون اساسی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، رئیس ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، رئیس شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، عضو شورای عالی تبلیغات خارج از کشور، عضو و رئیس شورای مرکزی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، نماینده مقام معظم رهبری در امور بالکان، نماینده مقام معظم رهبری در اتحادیه انجمن های اسلامی دانش آموزان،امام جمعه موقت تهران، قم، اهواز و کرمانشاه، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ،قاضی دادگاه های انقلاب اسلامی اهواز و دبیر شورای نگهبان
توضیحات: وی با سابقه‌ترین عضو فقهای شورای نگهبان است و پس از منصوب شدن از سوی حضرت امام خمینی(ره) در اسفند ۱۳۵۸ در تمام ادوار شورای نگهبان حضور داشته است.
دبیر شورای نگهبان درباره جایگاه و اهمیت مجلس خبرگان رهبری در نظام اسلامی و انتخابات دوره پنجم این مجلس بیان کرده است: «با توجه به جایگاه خطیر مجلس خبرگان، افرادی باید به عنوان نماینده این مجلس انتخاب شوند که واقعاً از لحاظ داشتن صلاحیت های علمی و سیاسی و اشتهار به دیانت و وثوق در حد بالایی باشند و ما در شورای نگهبان برای احراز این خصوصیت ها مسؤولیت سنگینی بر عهده داریم».
آیت الله احمد جنتی درباره فعالیت شورای نگهبان و شبهاتی که اخیرا برخی نسبت به وجود این شورا مطرح می‌کنند، بیان کرده است: «اینکه برخی می‌گویند باید صلاحیتها توسط مردم تعیین شود این است که قانون اساسی و شورای نگهبان کنار گذاشته شود و فقط صلاحیتها توسط مردم تعیین شوند. این در هیچ جای دنیا سابقه ندارد و هر جای دنیا تشکیلاتی دارند که در ایران نام آن شورای نگهبان است و در جاهای دیگر هم هست و نظارت و دقت می‌کنند و صلاحیتها را مورد بررسی قرار می‌دهند.»
آیت‌الله محمد یزدی
نام پدر: علی
تاریخ و محل تولد: ۱۳۱۰ -اصفهان
تحصیلات: اجتهاد
دوره عضویت: دوم، چهارم ، پنجم و ششم
سوابق: رئیس دفتر حضرت امام (ره) در قم، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی، عضو مجلس خبرگان رهبری، نماینده مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضاییه، رئیس دادگاه انقلاب اسلامی قم و باختران، عضو موسس و دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو جامعه روحانیت مبارز تهران، امام جمعه موقت تهران، عضو هیأت امنای حوزه علمیه شهید شاه آبادی و عضو هیأت امنای دانشگاه فاطمیه قم.
توضیحات: در پی استعفای آقای صافی گلپایگانی در تیرماه ۱۳۶۷ ، آقای یزدی از سوی حضرت امام خمینی(ره) به جای وی به عضویت شورا درآمد. وی در سال ۱۳۶۸ به عنوان رئیس قوه قضائیه منصوب شد. پس از پایان خدمت در قوه قضائیه در سال ۱۳۷۸ مجددا به عضویت شورای نگهبان در آمد.
آیت الله یزدی درباره سابقه حضورش در شورای نگهبان می گوید: «من دو مرحله به عضویت شورای نگهبان در آمدم. یک بار، با استعفای حضرت آقای صافی گلپایگانی، به جای وی در تیرماه ۱۳۶۷ ه.ش، با حکم حضرت امام خمینی(ره) به عضویت شورای نگهبان درآمدم و یکبار پس از پایان خدمت در قوه قضائیه. در آن ایام، شورای نگهبان تازه تأسیس شده بود.»
وی درباره کار شورای نگهبان بیان می‌دارد: «در حقیقت شورای نگهبان بمنزله یک دادگاه عالی است و طبیعتا مانند همه دادگاه‌ها، مباحث آن مخالف و موافق خواهد داشت. الان در مجمع تشخیص مصلحت نظام، نظرات شورای نگهبان در خصوص مصوباتی که رد شده است و مجلس بر آنها اصرار دارد بحث می‌کنند، گاهی اوقات نظراتی هم مطرح می‌کنند. من چندبار در مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته‌ام تا وقتی من در شورای نگهبان بوده‌ام حتی یکبار هم سراغ ندارم که شورای نگهبان به خاطر یک جناح یا جانبداری از این و آن، یا جهتگیری‌های غیر علمی و غیر فنی، نظری داده باشد.»
آیت الله محمد مؤمن
نام پدر: عباس
تاریخ و محل تولد: ۱۳۱۹ – قم
تحصیلات: اجتهاد
دوره عضویت: اول تا ششم
سوابق: عضو مجلس خبرگان رهبری، عضو شورای عالی قضایی، نائب رئیس مجلس خبرگان رهبری، عضو شورای عالی سیاستگذاری و رئیس حوزه علمیه قم، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو مجمع جهانی اهل بیت(س)، عضو هیئت امنای دانشگاه قم و رئیس دادگاه عالی قم.
آیت الله مومن که از اعضای قدیمی شورای نگهبان هستند درباره شورای اول نگهبان و نوع نظارت در این شورا و اینکه آیا در دوره اول شورای نگهبان، بررسی صلاحیت نامزدها براساس نظارت استصوابی بوده است یا خیر؟؛
بیان می‌کنند: «من دو سه سالی در شورای نگهبان در خدمت حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی بودم؛ همان سال‌ها هم این حرف‌ها در مورد نوع نظارت شورای نگهبان گفته می‌شد اما به بی‌ربطی سخنان امروز نبود. وقتی من عضو فقهای شورای نگهبان شدم ما در همان سال اول هم در شورای نگهبان بصورت استصوابی نظارت می‌کردیم. این نوع نظارت در زمان امام(ره) هم بوده است. ما از اول نوع نظارت شورای نگهبان را، براساس تفسیری که از قانون اساسی داشتیم، نظارت استصوابی فهمیدیم. اصلا مگر معنا دارد قانون اساسی برای شورای نگهبان نظارت قرار دهد و غیر استصوابی باشد؟»
آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی
نام پدر : سید علی
تاریخ و محل تولد : ۱۳۲۷-کربلا
تحصیلات :اجتهاد
دوره عضویت :سوم ، پنجم و ششم
سوابق : عضو مجلس خبرگان رهبری، عضو مؤسس جامعه روحانیت مبارز عراق، مؤسس و رئیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، رئیس دایره المعارف فقه اسلامی،رئیس قوه قضائیه و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
توضیحات :وی در اسفند ۱۳۷۳ به جای آقای محمدی گیلانی به عضویت شورای نگهبان در آمد. در تیر ۱۳۷۸ به عنوان رئیس قوه قضائیه منصوب شد و آقای یزدی به جای ایشان به عضویت شورای نگهبان درآمد. پس از پایان خدمت در قوه قضائیه مجددا در مرداد ۱۳۸۸ به جای آقای لاریجانی به عضویت شورای نگهبان درآمد.
آیت الله سیدمحمدرضا مدرسی‌یزدی
نام پدر: سید جواد
تاریخ و محل تولد: ۱۳۳۴ – یزد
تحصیلات: اجتهاد
دوره عضویت: پنجم و ششم
سوابق: عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،سابقه سی سال تدریس در حوزه علمیه قم(هفده سال درس خارج فقه و اصول)، مدرس دانشگاه و عضو هیأت امناء بنیاد ملی نخبگان.
آیت الله مدرسی به وظائف خطیر شورای نگهبان برای حفظ و حراست از اصول و آرمانهای نظام مقدس جمهوری اسلامی اشاره کرد و گفت: به طور قطع تلاش‌های شورای نگهبان برای دفاع از اسلامیت و جمهوریت نظام، موجب سربلندی و بالندگی کشور در سال‌های اخیر شده و توطئه‌های بیشمار دشمنان را خنثی کرده است.حرف شورای نگهبان این است که نباید احکام اسلامی به حاشیه رانده شده و افراد مغرض و ضدمردم و ضدولایت در این نظام تقویت شوند. متاسفانه عده‌ای وظائف و کارکرد شورای نگهبان را زیر سوال می‌برند و نظارت شورای نگهبان را فقط تماشایی می‌خواهند، این در حالی است که اگر فقط برای یک بار قانون اساسی را خوانده باشند، متوجه وظائف و کارکرد شورای نگهبان شده و این حرف‌ها را بیان نمی‌کنند. یکی از مهمترین وظائف شورای نگهبان در زمان برگزاری انتخابات است. انتخابات بر اساس قانون اساسی از ابتدا تا آخر باید تحت نظارت این شورا باشد و همه مراحل انتخابات باید به تایید شورای نگهبان برسد. هدف و اولویت شورای نگهبان اجرای قانون اساسی و اجرای احکام الهی به ویژه عدالت در جامعه است و این شورا با فضاسازی و تبلیغات منفی دست از هدف والای خود بر نمی‌دارد.
آیت الله مهدی شب زنده‌دار
نام پدر: حسین
تاریخ و محل تولد: ۱۳۳۲ – داراب
تحصیلات: اجتهاد
دوره عضویت: ششم
سوابق: عضو شورای عالی حوزه علمیه قم و نمایندگی شورای عالی در هیأت امنای مرکز جهانی علوم اسلامی و سازمان مدارس و حوزه‌های علمیه خارج از کشور ، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ، عضو مجمع مشورتی‌ـ فقهی شورای نگهبان، مدیر طرح نوین آموزش دروس خارج حوزه علمیه قم. مدیر مؤسسه و مدرسه بقیه‌الله(عج)
توضیحات: وی پس از رحلت آیت الله شیخ غلامرضا رضوانی خمینی در سال ۱۳۹۲ به عضویت شورای نگهبان منصوب شد.
آیت الله شب‌زنده‌دار که از اساتید برجسته اخلاق در حوزه‌های علمیه می‌باشد درباره کار شورای نگهبان بیان می‌دارد: «بنده فکر می کنم بحمدلله این نهاد مقدس تا به امروز این وظیفه‌اش را به خوبی انجام داده است و روسفید است به جهت اینکه تکلیف را انجام داده است؛ طبیعتاً هیچ انسانی هم غیر از معصومین مصون از نقص و خطا و کم و کاستی نیست. یعنی مهم این است که آنچه وظیفه‌اش بوده و حجت بین خودش و خدای متعال بوده است، انجام داده باشد. بحمدالله قضاوت عمومی بر این مبنا بوده است که بزرگانی که در شورا بوده‌اند چه فقها و چه حقوقدانهای محترم؛ همه تا به حال این وظیفه را به خوبی انجام داده اند و از آراء و حقوق مردم صیانت کرده اند. بحمدالله در همه دورانها و همین دوره‌ای هم که بنده خدمت بزرگان حضور دارم؛ حقیقتاً همه به این مسئولیت خطیر توجه دارند و در پی آنند که امر را بین خودشان و خدای متعال تمام کنند. یعنی اگر رایی می‌دهند هیچ گونه هوی و هوسی جز انجام وظیفه و اجرای شرع مقدس در هیچ مصوبه‌ای نبوده باشد.»
حقوقدانهای شورای نگهبان:
آقای محمد رضا علیزاده
نام پدر: مشهد
تاریخ و محل تولد: ۱۳۳۰ – سوادکوه
تحصیلات: کارشناسی ارشد حقوق
دوره عضویت: دوم تا ششم
سوابق: معاون رئیس قوه قضائیه و رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، معاون بازرسی کل کشور، دادستان انقلاب اسلامی قائمشهر، مدیرکل ارزشیابی قضات و قائم مقام دبیر شورای نگهبان.
توضیحات؛ وی با سابقه‌ترین عضو حقوقدان شورای نگهبان است.
علیزاده خود درباره سابقه فعالیت حقوقی خود می‌گوید: «دیپلم من در رشته ریاضی بود اما به دلیل اینکه در رشته مورد علاقه‌ام در دانشگاه در تهران قبول نشدم، به عنوان «سپاهی عدالت» در دادگستری خدمت وظیفه عمومی را سپری کردم.در همان ایام با تحصیل در رشته حقوق دانشگاه شهید بهشتی به طور همزمان در دادگستری نیز استخدام شدم. اولین شغل بنده «دادرس علی البدل» بخش مستقل سوادکوه بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در اردیبهشت ۱۳۵۸ به عنوان «سرپرست دادسرای انقلاب قائمشهر» ـ که شهرهای سوادکوه، جویبار و کیا کلا (شهرستان سیمرغ) را شامل می‌شد ـ انتخاب شدم و کمی بعد در تابستان همان سال به جهت وضعیتی که در دادسرای انقلاب ساری به وجود آمد، به سمت «دادستان انقلاب اسلامی ساری» منصوب گردیدم. بعد از مدتی با ارائه درخواست انتقال به تهران، در دفتر شهید مظلوم حضرت آیت الله دکتر بهشتی رضوان‌الله‌تعالی‌علیه به مدت کوتاهی توفیق خدمت یافتم. بعد از شهادت ایشان نیز در دفتر حضرت آیت الله موسوی اردبیلی بودم تا اینکه در پاییز سال ۱۳۶۰ سازمان بازرسی کل کشور به ریاست جناب آقای دکتر محقق داماد تشکیل شد. بعد از مدتی خدمت، «معاون سازمان بارزسی کل کشور» شدم.تا اینکه همزمان با تصدی معاونت بازرسی کل کشور در سال ۱۳۶۵، از طرف شورای عالی قضایی به عنوان عضو حقوقدان شورای نگهبان به مجلس دوم شورای اسلامی معرفی شدم.»
این حقوقدان شورای نگهبان درباره نوع فعالیت این شورا می‌گوید: «شورای نگهبان از منظر مردم، «مرجع داوری» است لذا ما باید عملاً بی‌طرفی را رعایت کنیم. البته این اقدام رویه معمول شورای نگهبان بوده است.ما برای اینکه کسی به یک جناح خاص وابستگی دارد او را رد نمی‌کنیم. البته بعضی از گروه‌ها هستند که گروه‌های خلاف قانون هستند؛ یعنی قانون انتخابات ورود آنها به عرصه انتخابات را منع کرده است. خب، اگر کسی وابستگی به آنها داشته باشد، قطعاً رد خواهیم کرد، چون شرایط لازم را ندارند و موانع در آنها وجود دارد. اما جناح‌هایی که مطابق قانون اساسی فعالیت و مشارکت آزادانه دارند، به این دلیل که فردی وابستگی خاصی به آن جناح‌ها دارد رد نمی‌شود. بسیاری از افرادی که متعلق به جناح‌های مختلف بودند ما رد می‌کردیم. البته جناح‌ها هم باید دقت کنند که هر کسی را جزء جناح خود حساب نکنند. از همین جناحی که ادعا می شود اکثراً داوطلبان آنها تأیید می‌شوند، تاکنون داوطلبان بسیاری رد شده‌اند.»
حجت‌الاسلام محمد سلیمی
نام پدر: ذبیح اله
تاریخ و محل تولد: ۱۳۳۳ – همدان
تحصیلات: سطح چهار حوزوی معادل دکتری
دوره عضویت: پنجم
سوابق: حاکم شرع دادگاههای انقلاب اسلامی در استانهای تهران ، خراسان ، فارس و همدان ، رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح استان همدان ، رئیس شعبه ۳۱ دیوان عالی کشور ، رئیس شعبه دوم دادگاه ویژه روحانیت ، دادستان کل ویژه روحانیت و مدرس حقوق در دانشگاه
حجت‌الاسلام سلیمی درباره سابقه فعالیتش بیان کرده است: «بنده تا پیش از انقلاب، دروس مقدمات و سطوح عالی را پشت‌سر گذاشتم و چند سالی نیز در درس خارج برخی از بزرگان حوزه شرکت کردم. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌خاطر ضرورتی که انقلاب ایجاد می‌کرد و شهید بهشتی و شهید قدوسی به تناسب کارهایی که در اختیارشان بود از ما برای کار در دستگاه قضایی دعوت کردند و ما نیز وظیفه خودمان دانستیم که در حفظ و حراست از انقلاب و تثبیت پایه‌های نظام، کمک کنیم. از این رو آمدیم در مجموعه‌های قضایی مشغول به‌کار شدیم.»
وی می‌افزاید: «بنده به‌عنوان یکی از قضات دادگاه ویژه در آنجا هم انجام وظیفه می‌کردم. تا اینکه در سال ۸۴ بعد از آنکه حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسنی‌اژه‌ای دادستان ویژه روحانیت وقت به وزارت اطلاعات منصوب شدند، نظر مقام معظم رهبری بر این شد که بنده که تا آن زمان با ابلاغ معظم‌له ریاست شعبه دوم این دادگاه را برعهده داشتم، به‌عنوان دادستان دادگاه ویژه روحانیت منصوب شدم که این مسئولیت تا الان نیز ادامه دارد. بنده از روزی که به‌عنوان عضو حقوقدان شورای نگهبان انتخاب شدم، یک لحظه هم نتوانستم رئیس شعبه ۳۱ دیوان عالی کشور باشم، حتی گفتم پرونده‌هایی که روی میزم بود را افراد دیگری ببینند. فقط یکبار آنجا رفتم و وسایل شخصی خودم را جمع کردم. از طرفی با توجه به اینکه دادگاه ویژه روحانیت، نهادی مستقل از قوه قضائیه و مستقیما زیرنظر رهبری است و دادستان و حاکم شرع شعبه اول دادگاه ویژه، مستقیما با حکم رهبری انتخاب می‌شوند، بنابر این مسئولیت بنده در دادسرای ویژه روحانیت شامل این قانون نمی‌شود.»
وی در باره وظیفه خطیر خود در شورای نگهبان می‌گوید:«ما در این نهاد یک وظیفه‌ای برعهده داریم که اگر بتوانیم طوری انجام وظیفه کنیم که رضایت خداوند حاصل بشود، خیلی خوب است اما اگر خدای ناکرده، حالا که این پست را اشغال کرده‌ایم، نتوانیم این وظیفه را درست انجام بدهیم، وای به حالمان. خدمت در نظام جمهوری اسلامی اگر مخلصانه انجام شود، خیلی باارزش است. این یک مسئولیتی است که بر دوش ما گذاشته شده است که اگر درست انجام ندهیم، در روز قیامت می‌گویند «و قفوهم إنهم مسئولون» بایستید، باید جواب پس بدهید. بنابر این مسئولیت هرچه بیشتر باشد، بازخواست و مؤاخذه نیز بیشتر است.»
آقای دکتر محسن اسماعیلی
نام پدر: عزیزالله
تاریخ و محل تولد: ۱۳۴۴ – تهران
تحصیلات: دکترای حقوق خصوصی، اجتهاد
دوره عضویت: چهارم ، پنجم و ششم
سوابق: رئیس دانشکده حقوق دانشگاه امام صادق (ع) و استاد دانشگاه
این حقوقدان عضو شورای نگهبان درباره فعالیت این شورا می‌گوید: «نهاد شورای نگهبان از یادگارهای بزرگ انقلاب اسلامی و ثمره آرمانهای شهدای بزرگواری چون «شیخ فضل ا… نوری» رهبر روشن ضمیر مشروطیت است که تبعیت فرایند قانونگذاری از شرع مبین اسلامی را مطالبه می‌کردند.شورای نگهبان به حق ضامن اسلامیت و جمهوریت نظام جمهوری اسلامی است. از یک سو با تطبیق مصوبات مجلس شورای اسلامی با شرع مبین اسلام، از تبدیل امور خلاف شرع به قانون جلوگیری می‌کند و از سوی دیگر با تطبیق مصوبات با قانون اساسی و نیز نظارت مؤثر و کارآمد بر انتخابات، از امانت آرای ملت و ساز و کار جمهوریت نظام پاسداری می کند. دو انتخابات اخیر ریاست جمهوری، صلابت شورای نگهبان در صیانت از آرای ملت را نمایان کرد. در انتخابات ۸۸، گروهی با دیکتاتوری خواستار ابطال آرای ۸۵ درصدی ملت بودند تا مطالبات غیر قانونی خود را محقق کنند، اما نتوانستند. در انتخابات ۹۲، به رغم فاصله اندک رئیس جمهور منتخب از مرز ۵۰ درصدی آرا، بخوبی از آرای اکثریت صیانت شد.»
آقای دکتر سیامک ره پیک
نام پدر: غلامحسین
تاریخ و محل تولد: ۱۳۴۲ – تهران
تحصیلات: دکترای حقوق خصوصی
دوره عضویت: پنجم
سوابق: رئیس دانشگاه علوم قضایی، سر دبیر فصلنامه دیدگاه های حقوقی، مدیر مسئول فصلنامه مطالعات راهبردی و رئیس پژوهشکده مطالعات راهبردی
ره‌پیک درباره نحوه بررسی صلاحیت داوطلبین انتخابات مجلس می‌گوید: «از طرق گوناگون این مسئله بررسی و احراز می‌شود و شورای نگهبان وظیفه‌ی نظارتی‌اش را انجام می دهد. یک بخش کسانی هستند که در این حوادث محکومیتهایی پیدا کرده اند که بخش زیادی ازآن جنبه های امنیتی بوده است. در استعلام هایی که از دستگاه قضایی و امنیتی اخذ می شود این موارد روشن می شود. علاوه بر این خود شورای نگهبان هم دفاتری دارد و این دفاتر اطلاعاتی در اختیار شورای نگهبان قرار می دهند. در مجموع اگر در پرونده‌ی کسی اطلاعاتی وجود داشته باشد که شخص در موضوع فتنه که مقام معظم رهبری صریحا به عنوان خط قرمز اعلام کردند؛ موثر بوده و جزء آن معیارهایی که گفتند _ اخیرا هم ایشان صحبتی کردند مبنی بر اینکه کسانیکه در آن حوادث شرکت داشتند؛ قابل اعتماد نیستند_ آن اشخاص باشند؛ شورای نگهبان طبق وظیفه رسیدگی می‌کند و به عنوان کسی که صلاحیتش رد شده و احراز نشده است، بررسی می‌کند. در واقع شورای نگهبان یا احراز صلاحیت می کند؛ یعنی کسی که شرایط قانونی را دارد یا کسی را رد صلاحیت می کند به این معنا که روشن است که جرائمی را انجام داده و مسلما شرایط را ندارد یا کسانی هم هستند که اطلاعات در مورد آنها کم است و شناخته شده نیستند که آنها را هم شورای نگهبان عدم احراز صلاحیت می زند؛ چرا که وظیفه شورای نگهبان احراز صلاحیت است.»
آقای دکتر سام سوادکوهی‌فر
نام پدر: نریمان
تاریخ و محل تولد: ۱۳۳۶ – تهران
تحصیلات: دکتری حقوق خصوصی
دوره عضویت: ششم
سوابق: دادیار در دادگستری استانهای مازندران، گیلان، خوزستان، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی، سرپرست دادسرای شمیران، رییس دادگستری اسلامشهر، معاون دادگستری تهران، مدیرکل تدوین لوایح و مقررات وزارت دادگستری، دادیار دیوان عالی کشور، عضو معاون در شعب دیوان عالی کشور، مستشار دیوان عالی کشور، عضو هیات علمی و استادیار دانشگاه
سوادکوهی درباره نحوه کار شورای نگهبان می‌گوید: «اصل اسلامی در مورد شوری می گوید «وامرهم شوری بینهم » و اگر این اصل قرار باشد در یک نهاد اسلامی و حساسی همچون شورای نگهبان رعایت نشود باید نسبت به اساس آن تردید کرد. من چون کار قضایی کردم به شخصه تا نسبت به امری علم کامل برایم حاصل نشده است اقدام به اتخاذ رای و اعلام نظر نمی کنم. همه اعضای شورا هم به عنوان یک اصل در پی آن بودند تا بی طرفی را اعمال کنند و بحمدلله اعمال هم شده است.»
این حقوقدان شورای نگهبان در این باره می‌افزاید: «آشوب؛ فتنه؛ نفاق و مسائل مختلفی از این قبیل و مواردی که کشور ما لمس کرده است و انکار پذیر نیست؛ قطعاً یکی از شاخصه‌ای مهمی است که در جریان تایید صلاحیتها مورد توجه شورا بوده است و باید باشد. اسلام و اسلام نابی که از ابتدا ما در جهت تحقق آن به فکر بودیم طبیعتاً این مراقبت ها را می‌خواهد و اینها به هیچ وجه مقولاتی نیست که بتوان نسبت به آنها بی توجه بود. ما در مورد فتنه عبارت «اشد من القتل» را داریم. اما اینکه در مورد مصادیقش محل بحث باشد؛ بله در مورد شخص یا اشخاص یا گروه و حزبی که شورا به این جمع بندی رسیده است وابستگی به جریان فتنه وجود دارد به شدت مد نظر قرار داده و آن را لحاظ خواهد نمود. آبرو و حیثیت اشخاص را هم مدنظر قرار داده تا خدای نکرده وجهه افراد مورد لطمه قرار نگیرد. اصل هست اما آنچه که مهم است اینکه با یک امر اتهامی نسبت به یک شخصی داوری نابه جایی صورت نگیرد. این مقوله مورد توجه شورا بوده و هست و تا ابد هم خواهد بود.»
آقای دکتر نجات‌الله ابراهیمیان
تاریخ و محل تولد: ۱۳۴۴ – تنکابن
تحصیلات: دکتری حقوق
دوره عضویت: ششم
سوابق: دادیار دادگستری، ریاست شعب دادگاه عمومی و مستشاری، ریاست شعب دادگاه تجدیدنظر استان تهران، مدیرکل امور پارلمانی وزارت دادگستری، معاون دادستان انتظامی قضات و عضو هیأت علمی دانشگاه
سخنگوی شورای نگهبان درباره سبقه کاری و فعالیت خود می‌گوید: «من متولد شهریور ۱۳۴۴ هستم و شاید من از اولین اعضای شورای نگهبان باشم که تربیت و آموزشم محصول انقلاب اسلامی است. بعد از انقلاب، مهمترین وقایع زندگی ما قضایای مربوط به جنگ و جریانات متعاقب آن بوده است. تحصیلاتم را در دانشکده علوم قضایی در رشته علوم قضایی آغاز کردم و در سال ۱۳۶۸ از دانشکده علوم قضایی که مرحوم شهید بهشتی آن را بنیانگذاری کرده بود، فارغ‌التحصیل شدم. بعد از پایان تحصیلات، خدمت قضایی را در مناصب مختلفی مثل مستشاری و ریاست شعب دادگاههای تجدیدنظر استان تهران، دادیاری دادسرای انتظامی قضات، معاونت دادسرای انتظامی قضات و در این اواخر قاضی دیوان عالی کشور اشتغال به سمت‌های قضایی داشتم.سال گذشته (۱۳۹۲) با پیشنهاد ریاست محترم قوه قضاییه حضرت آیت‌الله آملی‌لاریجانی به مجلس معرفی شدیم و این ماموریت سنگین به عهده ما گذاشته شد.»
ابراهیمیان درباره نحوه کار شورای نگهبان می‌گوید: « طبیعی است که ما نسبت به پاسداری ماهیت حکومت مان حساس باشیم. ماهیت نظام دینی است و ارزش هایی که در قانون اساسی ما در آن تاکید شده است. از این نظر بحث مربوط به چگونگی اعمال حقوقی که قانون اساسی برای ملت به رسمیت شناخته شده است، اهمیت پیدا می کند. همین امر باعث می‌شود شورای نگهبان هم در انتخابات جهت‌گیری داشته باشد که آن جهت‌گیری، با جهت‌گیری یک نهاد برگزار کننده یا ناظر در یک کشور لائیک و سکولار متفاوت باشد. این بسیار طبیعی است، چرا که خواست ملت است و میثاق مشترک ما با قانون اساسی است. ما باید از شرع و اسلام پاسداری کنیم. لذا ما نمی‌توانیم اجازه دهیم اشخاصی که به مبانی پذیرفته شده قانون اساسی و شرع ما التزام ندارند، سرنوشت کشور را به دست بگیرند. خواست مردم هم همین است. شورای نگهبان هم بر اساس قواعد حقوقی این ماموریت را دارد.»