آیا تا به حال به آنچه در ذهن کشاورز خطور میکند فکر کرده اید!؟
از رنج های چند ماهه، صرف نظر از خورد و خوراک خانه و خانواده و تأمین نمودن هزینه برای خرید مواد اولیه با هزاران زحمت و مشقت، آیا خود را جای او گذاشته ای که چگونه شب با جیب خالی و سرافکنده به خانه باز می گردد!؟
اما کشاورز اینها را به دل راه نداده و هر طور که شده با وام و قرض. هزینه خرید مواد اولیه را تامین میکند، به هزار امید و آرزو برای روز برداشت محصول، اما دیری نمی پاید که این امید با بی تدبیری و کم توجهی مسولین به یاس تبدیل شده و وی را مأیوس می نماید، آنجاست که نمی داند برای پرداخت بدهی خود ماشینش را بفروشد یا سر پناه زن و بچه اش را!؟
این در حالی است که هر زمانی از مسئولان در مورد دلیل این معضلات و مشکلات سوال می شود، دیواری کوتاه تر از کشاورز پیدا نکرده و از کشت بی رویه به عنوان سپر دفاعی در برابر این سوالات اسنفاده می کنند.
اما مشکل اساسی از کجاست که این چنین کشاورز مورد بی مهری قرار گرفته است!؟
آیا مشکل را باید از به کمین نشستن دلالان برای نابود کردن دسترنج کشاورزان جست و جو کرد یا نبود صنایع تبدیلی و بستر های صادرت و ده ها مورد دیگر!؟
حال به بررسی چند مورد از این دلایل می پردازیم:
۱) کمبود صنایع تبدیلی و بسته بندی متاسفانه حلقه مفقوده چرخه ی تولید در بخش کشاورزی منطقه جنوب کرمان نبود یا کمبود صنایع تبدیلی است که کشاورزان را مجبور به فروش محصولات خود به دلالان با کمترین سود و قیمت کرده است.
اگر چه توجه به ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی از دیدگاه اقتصادی بسیار حائز اهمیت است، اما تا کنون اقدامی جدی و در خور توجه در زمینه تقویت و ایجاد صنایع فرآوری و تبدیلی محصولات کشاورزی توسط دولت به مجموعه ی جنوب استان کرمان صورت نگرفته و این امر با نگاهی به میزان ضایعات محصولات کشاورزی در این مناطق نمود بیشتری پیدا می کند.
به نظر می رسد تنها راه علاج فوری کاهش ضایعات محصولات کشاورزی افزایش صنایع تبدیلی و تکمیلی است که علاوه بر کاهش میزان ضایعات کشاورزی، رونق قابل ملاحظه ای در این بخش نصیب تولید کنندگان می گردد
۲) مافیای دلالان مهم ترین کار بعد از تولید هر محصول، رساندن آن محصول به دست مصرف کننده است.
همچنان که جامعه و کشاورزی توسعه می یابد، بازاریابی مهمتر می شود و با افزایش جمعیت شهر ها کشاورزان مسولیت بیشتری برای تامین غذا نه تنها برای بازار روستایی، بلکه برای بازار های رشد یافته شهری دارند، بنابراین کشاورز مجبور است مهارت های بازاریابی و تجارت را فراگیرد، کشاورزان باید در قبال محصولاتی که با زحمت و مشقت فراوان تولید می کنند، سودی منصفانه نصیبشان شود، تا بتوانند با انگیزه بهتر به تولید بیشتر و با کیفیت تر برسند، با توجه با اینکه کشاورزان در پروسه تولید نقش اساسی داشته اند، بایستی بیشترین سود شامل آنان شود، اما در عمل مشاهده می شود که این واسطه ها و دلالان هستند که بیشترین سود را با کمترین زحمت می برند، به عبارت دیگر می توان گفت آنچه بیش از هر عاملی حتی حوادث غیر مترقبه از جمله سرمازدگی محصولات، تگرگ،باران و سیل که نابودی محصولات کشاورزی را به دنبال دارد و آنها را ناامید و رنجور می کند، فعالیت غیر منطقی و سود جویانه دلالان محصولات کشاورزی در فصل برداشت است، به گونه‌ای که حضور آنان در بازار خرید و فروش محصولات همیشه موجب نگرانی کشاورزان است.
برخی از کشاورزان نیز به سبب آنکه موجودی نقدیشان در نزدیکی زمان برداشت، به حداقل ممکن رسیده و در تامین وجوه لازم برای تامین معاش خود نیز با مشکل مواجه می شوند، به ناچار محصول خود را به واسطه ها به قیمت پایین می فروشد.
به طور کلی برای از بین بردن این پدیده باید به تشکل های مردم نهاد نظیر تعاونی های تولید توجه بیشتری کرد، علاوه بر این، مبارزه با پدیده دلال در بخش کشاورزی به سرمایه گذاری به ویژه در بخش نگهداری و سرد خانه نیز احتیاج دارد.
۳) نبود بستر های صادرت با توجه به اینکه ریشه مشکلات کشاورزی در بخش بازرگانی است. و نبود هماهنگی بین تولید و بازار، بزرگترین معضل بخش کشاورزی شده و این بخش را از حالت اقتصادی خارج کرده، ساماندهی بازار محصولات کشاورزی ضروری است.
برای فرار از این معضل باید بستر های جدیدی برای توسعه صادرات در این منطقه ایجاد کنیم و همچنین جامعه هدفی برای این موضوع تعیین شود، از سوی دیگر نباید فقط هدف گذاری در چارچوب بازارهای داخلی و کشورهای همسایه باشد، بلکه باید بازارهای هدف را شناخته و تعداد کشورهای مقصد را افزایش دهیم.
۴) کمبود وسایل حمل و نقل برای انتقال محصولات به بازار هدف کمبود وسایل نقلیه برای انتقال محصولات از تولید کننده به مصرف کننده، یکی دیگر از معضلات این روزه کشاورزان جنوب استان کرمان است و متاسفانه این موضوع باعث شده تا موجب سوء استفاده رانندگان شود و با افزایش نرخ حمل و نقل محصول عملاً حاصل دسترنج کشاورزان را به باد می دهند.
از آنجا که بهبود وضعیت شاغلان بخش کشاورزی و افزایش درآمد سرانه آنان یکی از وسایل ضروری برای حفظ و توسعه بخش کشاورزی است، به منظور افزایش درآمد کشاورزان که در واقع یکی از اهداف عمده توسعه است چند رویکرد باید اتخاذ شود، نخست اینکه بتوانیم تولید کنندگان و کشاورزان را به نحوی توانمند کنیم که کارآیی و بهره روی خود را افزایش دهند، یکی از برنامه های توسعه افزایش بهره‌وری است، طریق اتخاذ این رویکرد نیز روش های پشتیبانی کننده مثل بیمه محصولات کشاورزی می توان امنیت شغلی و درآمدی کشاورزان را تامین کند، توسعه نظام خرید تضمینی و محصولات کشاورز از رویکرد هایی است که می توان به آن متوسل شد تا ضمن کاهش هزینه های دولت به کشاورزان کمک کرد.
از طرف دیگر واقعیت این است که در فاصله بین تولید و مصرف نهادهایی فعالیت میکنند که نقش به بازاریابی محصولات را بر عهده دارند، تعاونی های تولید کنند در بخش کشاورزی می توانند در این زمینه نقش خوبی ایفا کنند، این تعاونی ها از یک طرف متشکل از خود تولید کنندگان هستند و از طرف دیگر می توانند با کاهش واسطه ها محصولات را به مراکز عمده فروشی در مناطق مختلف کشور برساند، با این کار در عین حال سود بازار واسطه کاهش می یابد، سود بیشتری نصیب تولید کننده می شود و از طرفی کمک می کند که محصولات با قیمت مناسب تری در اختیار مصرف کنندگان قرار گیرد و خود این امر با کنترل تورم نیز کمک می کند.
در پایان امیدواریم که مسئولان با جذب سرمایه گذار و راه اندازی صنایع تبدیلی کرمان جنوبی را به چرخه تولید و فرآوری کشور تبدیل کنند.
محمد جواد سلیمانی
دانشجوی دبیری زیست شناسی دانشگاه فرهنگیان کرمان