به گزارش سایت کنارصندل، در روزها و ماه‌ها و سالهای اخیر شاهد حوادث تلخ و دلخراش طبیعی و انسانی همچون سیل و زلزله و یا آتش سوزی و حمله تروریستی در گوشه گوشه ایران عزیزمان بودیم ،البته بسیاری از بلایا و حوادث غیر قابل پیشگیری و کنترل است اما آن چه اهمیت دارد این است که مدیریت و ساماندهی این حوادث پس از وقوع آنها به چه صورت انجام شود.
با نگاهی گذرا به حوادث اخیر از قبیل سیل های استان فارس و کرمان و نیز حادثه پلاسکو یا حمله به مجلس شورای اسلامی آنچه بیش از خود حادثه به چشم می‌آمد ناکارآمدی و عدم مدیریت صحیح این وقایع بود.و تمامی این کاستی ها حاکی از نقایص جدی در سازمان مدیریت بحران :اعم از نبود قوانین مناسب در مراحل مختلف مدیریت حادثه کمبود آمادگی و امکانات در پاسخگویی به حوادث و نیز عدم هماهنگی و شفافیت در وظایف و مسؤلیت هااست علاوه بر این نارسایی ها در امداد رسانی و مدیریت ،مسأله دردسر ساز دیگر در هنگام این حوادث رفتار نامتعارف و متفاوت ایرانیان در مقایسه با واکنش سایر مردم جهان است.
همه ما از خیل عظیم مردمی که با خونسردی تمام به تماشای گلوله باران مجلس ایستاده بودند و هیچ اقدامی برای گریز و نجات خود از ان شرایط مرگبار نمیکردند شگفت زده شدیم،یا در حادثه غم انگیز آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو که حضور غیر مسولانه مردم تماشاچی در محل حادثه امداد رسانی و عبور و مرور ماشین های آتشنشانی و امبولانس ها را مختل کرده بود و استنشاق گاز های سمی ناشی از آتش‌سوزی و یا ریزش ساختمان سلامت این افراد را تهدید میکرد موجب نگرانی بود. در این حوادث و هزاران موارد مشابه اعم از تصادفات یا نزاع های خیابانی که در انها حضور بی موقع مردم مشکلاتی را به دنبال داشته است این سوال پیش می‌آید که علت این رفتار های ناهنجار در بحران هایی از این دست چیست؟
روانشناسان و جامعه شناسان علت های زیادی اعم از بی‌تفاوتی اجتماعی، لوث مسولیت، خودشیفتگی و اعتماد به نفس کاذب، گوش به زنگی اجتماعی، هیجان خواهی، عدم اعتماد به رسانه های خبری، نبود فرهنگ مناسب استفاده از فضای مجازی و هزاران نقد و تحلیل دیگر که به رفتار نامعقول ایرانیان صورت گرفته است را مطرح کرده اند.
اما به عنوان یک رفتار شناس باید عنوان کنم که علاوه بر صحه گذاشتن بر تمام این تحلیل ها و گمانه زنی ها مساله را میتوان به شکل ساده تری نیز واکاوی کرد، به زعم اینجانب بخش اعظمی از این رفتار ها را میتوان در یک جمله خلاصه کرد (عدم آموزش فرهنگ ایمنی و مدیریت بحران) که باز هم طبق معمول به مسؤلین مربوطه بر میگردد.
خلاء‌های مدیریتی در تمامی ابعاد بحران از سیستم های امنیتی و امکانات ایمنی و امداد رسانی گرفته تا آموزش افراد جامعه در تمام فجایع اخیر اعم از آتش سوزی، سیل های فارس و کرمان، حمله تروریستی و… مشهود است و نشان از آن دارد که جامعه ما در درونی کردن فرهنگ مقابله با حوادث غیر مترقبه و بر آمدن از عهده بحران های متنوع ضعف های اساسی دارد، لذا بایستی با توجه به مقتضیات دنیای ناامن کنونی به تغییرات جدی تری در این زمینه بیاندیشیم.
هم اینک زلزله های متعدد در نقاطی از استان کرمان و سیل های استان گلستان دوباره زنگ خطر را به صدا در میآورد و این بار قبل از وقوع هر حادثه ای هشدار می‌دهیم که امکان و دانش مدیریت و مهار بلایا و حوادث در ایران به شدت نارسا و ناکافی است.
پس این وظیفه بر دوش نهادهای مسئول است که با اختصاص بودجه هایی جهت ترمیم و تکمیل امکانات امدادرسانی و نیز آموزش و جذب نیرو های متخصص و کارآمد اقدام نمایند و همچنین از طریق رسانه های گوناگون در راستای فرهنگ سازی و نهادینه کردن هنجارهای رفتاری قدم بردارند چرا که با نگاهی به جوامع توسعه یافته در میابیم که ارزش های ایمنی و هنجارهای رفتاری جدا از مسایلی همچون سلامت روانشناختی و مسولیت پذیری اجتماعی بیشتر توسط حاکمیت و از طرق مختلف در جامعه برنامه ریزی و نهادینه شده است.
پس ضروری است که ما نیز در مسیر توسعه فرهنگی گام برداشته و در زمینه آموزش و نهادینه کردن فرهنگ ایمنی و مدیریت بحران اقدامات فوری و عملی انجام بدهیم تا بیش از این شاهد حوادث تلخ و جبران ناپذیر نباشیم.
نشریه روشنفکری شماره ۲۲
محیا احمدی جیرفت، کارشناس ارشد روانشناسی