تحولات سریع علوم فناوری، مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در جهان امروز و در قرن دانش و ارتباطات، تأثیر بسیار عمیقی بر ترویج و آموزش کشاورزی کشورهای مختلف جهان ازجمله ایران داشته و دارد. بدون شک نظام آموزش و ترویج کشاورزی یکی از ارکان مهم و تأثیرگذار در امر توسعه و پیشرفت کشاورزی است که در برنامه توسعه کشور یعنی افق ۱۴۰۴ به آن توجه شده، اما متأسفانه تاکنون به‌طور شایسته و بایسته به آن عمل نشده است. در حقیقت ترویج و آموزش کشاورزی به‌عنوان موتور انتقال دانش و حلقه اصلی بین کشاورزان و واحدهای تحقیقاتی دانشگاهی و پژوهش‌های کشاورزی است که با استفاده از روش‌ها نوین آموزشی و ترویجی، خدمات مشاوره‌ای و تسهیل در آموزش کشاورزی جهت بهبود وضعیت تولیدات کشاورزی و زندگی روستاییان صورت می‌گیرد. بدین شکل که نتایج تحقیقات و علوم روزآمد کشاورزی توسط مروجین به زبان ساده و کاربردی به کشاورزان و تولیدکنندگان منتقل می‌شود. به‌عبارت‌دیگر با ایجاد تغییرات مفید در بینش و توانمندسازی منابع انسانی شاغل در بخش کشاورزی می‌توان به اهداف کشاورزی پایدار دست‌یافت. به این نکته مهم باید توجه نمود که عدم شناخت، آگاهی و همچنین بی‌توجهی مسئولین و متولیان مربوطه، نسبت به نقش و اهمیت تشکل آموزش و ترویج کشاورزی، مهم‌ترین مشکل نظام مذکور در کشور می‌باشد. بر اساس انجام بیش از دو دهه کارهای آموزشی و پژوهشی کشاورزی، مدیریت تولید محصولات مختلف و همچنین ارتباط تنگاتنگ با کشاورزان در روستاهای منطقه، عنوان می‌کنم که مشکل و مانع اصلی توسعه کشاورزی کشور بخصوص در جنوب استان کرمان عدم اجرای صحیح برنامه‌های آموزشی و ترویج کشاورزی است که کاملاً ملموس و غیرقابل‌انکار است. سازمان جهاد کشاورزی جنوب استان کرمان دارای هفت اداره مدیریت کشاورزی شهرستان و ۳۲ مرکز خدمات کشاورزی تابعه است که هر واحد حداقل یک کارشناس ترویج دارد و یا باید داشته باشد. اما سؤال اینجاست چرا وضعیت آموزش و پیشرفت کشاورزی منطقه این‌چنین ضعیف، راکد و ناکارآمد است؟ موضوعی که می‌بایست با دقت مورد واکاوی، مطالعه و بررسی قرار گیرد و در اینجا راهکار اجرایی به‌صورت زیر پیشنهاد می‌شود.

Dهفت‌گنج (جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، رودبار، قلعه گنج، منوجان و فاریاب) در جنوب استان کرمان تقریباً دارای ۱۵۰۰ روستای بالای بیست خانوار است که با برنامه‌ریزی و زمان‌بندی دقیق در ۳۲ مرکز خدمات کشاورزی می‌تواند به شکل زیر تحت برنامه‌های آموزش و ترویج کشاورزی قرار گیرند. ابتدا می‌بایست کارشناسان متخصص باتجربه و آشنا به فنون بیان و سخنرانی و اساتید دانشگاه علاقه‌مند به همکاری در این طرح با تخصص‌های مختلف رشته‌های کشاورزی ازجمله: گیاهپزشکی (آفات و بیماری‌ها)، خاکشناسی و حاصلخیزی خاک، دامپروری و علوم دام، علوم باغبانی و مدیریت کشت‌های گلخانه‌ای، زراعت و ژنتیک گیاهی، علوم صنایع غذایی و تبدیلی، آبیاری و سیستم‌های نوین آبیاری تحت‌فشار، اقتصاد و بازاریابی محصولات کشاورزی، ماشین الات‌کشاورزی، منابع طبیعی و…. جهت اجرای طرح شناسایی و مشخص شوند. در ادامه، در طول روز که کشاورزان درگیر کار هستند، با بازدید از باغات، مزارع و گلخانه‌های کشاورزان و ارتباط چهره به چهره، آن‌ها را راهنمایی و آموزش دهند. در ادامه، در مسجد روستا (ترجیحاً کشاورزان روستاهای هم‌جوار هم دعوت شوند) بعد از نماز مغرب با استفاده از یک دستگاه ویدیو پروژکتور اقدام به برگزاری کلاس‌های آموزشی همراه با نمایش تصاویر برای کشاورزان نمایند. با عنایت به تنوع موضوعات مختلف کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیستی ازجمله آفات و بیماری‌های گیاهی، اصول صحیح کاشت و داشت محصولات مختلف کشاورزی، بحران آب، اهمیت رعایت الگوی کاشت، بسته‌بندی مناسب و بازاریابی، عدم سم‌پاشی و کود دهی بی‌رویه و خطرات زیست‌محیطی آن‌ها و امکان ممانعت از فروش محصولات با باقیمانده کود و سموم و….. در سرفصل کلاس‌های آموزشی قرار گیرد.

در برگزاری کلاس‌های آموزشی مذکور، لازم است که متخصصین مختلف به‌صورت دوره‌ای جای خود را باهم عوض کنند و به‌عبارت‌دیگر در یک روز ۵۰ متخصص کشاورزی در پنجاه روستا کلاس ترویج و آموزش کشاورزی برگزار می‌کنند و در پایان ماه اگر به‌صورت جهادی روزهای تعطیل هم کار ادامه پیدا کند همه ۱۵۰۰ روستا، پوشش داده خواهد شد. در حقیقت در طول یک ماه فقط سی موضوع مختلف مورد آموزش قرارگرفته و به همین ترتیب در دوره‌های بعدی موضوعات مهم روز و مبتلابه کشاورزان و دامداران موردنیاز آموزش داده می‌شوند. می‌بایست بازخورد کار و نتایج کلاس‌های آموزشی و ترویج هر چهار ماه یک‌بار مورد ارزیابی قرار گیرد و کارشناسان موفق تشویق و افراد ضعیف جایگزین شوند. به‌طور یقین پس از یکی دو سال نتیجه شگفت‌آور خواهد بود و این تنها راه پیشرفت و ارتقا سطح کشاورزی منطقه می‌باشد و حتی فردا هم دیر است. شایان‌ذکر است اگر متولیان کشاورزی منطقه ادعای برگزاری چنین کلاس‌هایی را در مناطق روستایی دارند و حتماً هم دارند، این سؤال مطرح است که چرا وضعیت کشاورزی هند کوچک ایران یا همان قطب کشاورزی کشور به این شکل نابسامان می‌باشد؟ هرچند، این موضوع یعنی ضعف ترویج و آموزش کشاورزی در منطقه بر کسی پوشیده نیست و با یک بررسی سریع می‌توان آن را ارزیابی و ثابت نمود. شایان‌ذکر است که دانشگاه جیرفت کارشناس متخصص ترویج و آموزش کشاورزی تربیت می‌کند که احاطه مناسبی به همه رشته‌های کشاورزی و فنون آموزشی و ترویجی داشته و اکثراً نیز بومی هستند و لذا پسندیده آنست که سازمان جهاد کشاورزی جنوب استان کرمان استخدام کارشناس برای مدیریت آموز و ترویج کشاورزی را فقط از دانش‌آموختگان این رشته در دستور کار قرار دهد.

در پایان لازم است که از دو برنامه آموزشی و ترویجی کشاورزی رادیو و صدای مرکز کرمان یعنی برنامه “اهل آبادی و ایشوم” در جهت ارتقای بخش کشاورزی استان تقدیر کرد. هرچند بهتر است این برنامه‌ها نیز به گویش محلی کشاورزان جنوب استان کرمان نیز اجرا شوند و همچنین تلویزیون استان نیز بخشی را به‌منظور توسعه و پیشرفت کشاورزی به‌ویژه ترویج و آموزش کشاورزی خاص محصولات استان در نظر گیرد.