محمد افشارمنش:

علامه علی اکبر دهخدا در لغت نامه و ذیل واژه کدخدا آورده است: کدخدا به معنی صاحب خانه چه “کد” بمعنی خانه و “خدا” بمعنی صاحب ومالک است.مرحوم غلامرضا فرخی مشهور به *کدخدا فرخی*، فرزند کدخدا مشهدی مرید و مرید، فرزند مراد، کدخدای *املاک خالصه پهلوی* در جیرفت بوده! روایتی است مشهدی مرید یک برادر دیگر هم داشته که از جیرفت جلای وطن کرده و کسی از سرنوشت او اطلاعی ندارد!کدخدا مرید از دو همسرش دو پسر داشته، یکی همین غلامرضا و دیگری مرحوم یحیی که کدخدا و بزرگ رهجرد بوده و همانجا موطن شده، فرزندان و نوادگان آن مرحوم در جیرفت زندگی می کنند، *کدخدا فرخی* دو خواهر به نام های ربابه و سکینه داشته و خودش نیز صاحب ۱۲ اولاد، هشت پسر و چهار دختر بوده که فرزندان و نوادگان وی هم، تعدادی شون در جیرفت و تعدادی در کرمان و تهران زندگی می کنند.فرخی ابتدا ساکن حسین آباد ناصرخان بوده و زمانی که اداره و تمشیت املاک خالصه پهلوی به او محول می شود، عملا ساکن دهستان سبزواران می شود و این منطقه به عنوان مرکز کدخدایی وی قلمداد می گردد.

کاربرد اصطلاح *خالصه* به ادوار پادشاهان خیلی دیر بر می گردد! اما آنچه در خصوص املاک خالصه پهلوی می توان به آن اشاره کرد؛ این است که در دوره پهلوی اول وقتی ملاکان و اربابانِ زمین دار مالیات معوقه داشتند و قادر به پرداخت آن مالیات نبودند، یک پارچه ملک را به ازای مالیات به خاندان پهلوی می دادند یا ( می فروختند) بدین ترتیب خاندان پهلوی یک ملک از مالک دولتی را می گرفتند، تملک شخصی می کردند و این ملک در اصطلاح می شد ” *خالصه*” !m

البته نقل است در دوره دیگر پادشاهان به خصوص عصر صفویه هرجا ملک با ارزشی بوده توسط خاندان پادشاه به زور تملک و تصرف می شده و به آن *املاک خالصه* می گفتند! ازاین روخالصه در ادوار مختلف تعابیر و تعاریف متعدد و متفاوتی داشته! بگذریم !

می توان اینطور گفت: عمده اراضی دهستان سبزواران قدیم در عدد املاک خالصه و به نام پهلوی اول ثبت بوده اند! شاید بتوان گفت به غیر از قلعه جمشید *تقریبا* همه املاک جیرفت به نوعی خالصه بودند! مثلا رهجرد؛ صاحب آباد؛ میان جاویه و … دهستان هایی هم مثل سرجاز و … نیمه خالصه بودند.قبلا اشاره کردیم جیرفت حدود ۱۶۷ پارچه ده و ملک بوده که هر سه چهار پارچه ده یک کدخدا داشته و الزاما به تعداد املاک، کدخدا تعیین نمی شده، بلکه برای هر چند ملک مجاور هم، گاهی یک کدخدا انتخاب می شده، مجموع کدخدایان املاک پهلوی در مقطعی بالغ بر چهل و حتی شصت کدخدا بوده که مرحوم غلامرضا فرخی سرکدخدای این املاک بوده و رتق و فتق امور املاک پهلوی ازجمله اجاره املاک به صورت نیمه کاره به افراد، حسابرسی، اخذ عواید فروش محصولاتِ این املاک از سایر کدخدایان برعهده وی بوده تا به دربار ارسال شان کند.

شرایط اقلیمی دهستان سبزواران طوری بوده که تمام مردم در جای جای دهات در کتوک و کوار زندگی می کردند! این شکل زندگی آنها احتمالا ناشی از اقتضای شغل شان بوده که عمدتا دامدار و کشاورز بودند و مرتب در حال کوچ و آمد و شد! شاید هم سابقه زلزله؛ کمبود امکانات، عدم تمکن مالی و دلایل دیگر انها را از ساختن منزل به شکل امروزی باز می داشته! برخی از کهنسالان نقل می کنند تنها کدخدا فرخی که به نوعی اولین کارگزار دولتی در منطقه تلقی می شده منزلش به سبک و سیاق امروزی دارای اتاق، حیاط، درب ورودی بوده و بعدها دارایی، بخشداری و اداره املاک دارای ساختمان شدند!همین دلیل کافی بوده که اشخاص دولتی وقتی وارد جیرفت می شدند لابد مهمان کدخدا شده، آنجا سکنی می گزیدند و کدخدا نیز افرادی را در منزل داشته که کار پذیرایی و سرویس دهی به مهمانان را بر عهده داشتند، منزل وی داخل کوچه روبروی مسجد جامع؛ بعد از چهار کوچه اول، دومین کوچه سمت چپ بوده و دو اتاق از منزلش تا همین چند سال اخیر هم سالم بودند، هم اکنون خانواده ای از نوادگان کدخدا در آنجا زندگی می کنند.

تا سال ۱۲۶۰ افراد در ایران به کنیه و یا نام پدر شناخته می شدند لذا نه سجل احوالی بود، نه شناسنامه ای!!! پس از پایان یافتن جنگ جهانی اول و از سال ۱۳۰۴ شمسی بر اساس قانون؛ دریافت شناسنامه برای کلیه شهروندان ایرانی در مناطقی که در آنها اداره سجل و احوال دایر بود الزامی شد و اداره کل احصائیه و سجل احوال بر اساس مصوبه ۲۰ خرداد ۱۳۰۷ با وظایف مستقل به عنوان نهادی وابسته به وزارت کشور کار خود را آغاز کرد و صدور شناسنامه در ایران رایج شد، به تبع آن اولین مامور ثبت احوال وارد جیرفت و مهمان منزل کدخدا فرخی شده و اقدام به صدور شناسنامه کرده که درآن زمان سجل نامیده می شده و لابد به حرمت میزبانی، اولین شناسنامه را به استناد مدارک موجود در اداره ثبت و احوال جیرفت به شماره *یک*، تاریخ تولد *۱۲۷۵/۱/۱* و تاریخ صدور *۱۳۰۸/۱۰/۸* به نام غلامرضا فرخی و دومین شناسنامه را هم به شماره *۲*، تاریخ تولد *۱۲۹۲/۲/۳* و تاریخ صدور *۱۳۰۸/۱۰/۸* به نام گلخانم فرخی یکی از همسران کدخدا فرخی ثبت و صادر کرده است.

گل خانم اصالتا از طائفه اکراد موطن در جیرفت بوده که در زمان صدور اولین شناسنامه ها، سجل وی به اعتبار همسرش با نام خانوادگی *فرخی* صادر شده؛ اما نام خانوادگی واقعی وی به تبعیت از فامیل مادری اش *ناصری* بوده! مرحوم فرخی از این همسرش صاحب سه دختر و سه پسر شده که دختر وسطی وی همسر مرحوم *ملا مرتضی کرد ساردویی* از اکراد مورد اکرام مردم منطقه دلفارد و عمو زاده مرحوم گل خانم بوده و به عنوان آخرین فرزند کدخدا فرخی عید نوروز سال ۱۳۹۸ دار فانی را وداع گفته. اولین رئیس ثبت و احوال جیرفت شخصی به نام *اسدا… رحمانی* که *روحانی* هم بوده وارد این منطقه شده، حال آیا این فرد همان اولین مامور ثبت احوال هم بوده که اولین سجل را به نام کدخدا فرخی صادر کرده مورد شک و تردید می باشد. پیران منطقه تعریف می کنند اولین رئیس ژاندارمری جیرفت قدیم با خانواده و در فصل گرمای تابستان وارد منطقه می شود که توسط کدخدا فرخی به دلفارد برده و در محله ” *ماغ* ” که درمانگاه هست اسکان داده می شود.

مرحوم غلامرضا فرخی یا همان کدخدا فرخی به مسائل مذهبی هم پایبند بوده و در ایام عزاداری ماه محرم، سفره نذری امام حسین علیه السلام پهن می کرده به طوری که آثار منبر سنگی وی که در محرم ُوُعاظ برای روزه خوانی بر آن می نشستند هنوز در دهستان دلفارد موجود است.

کدخدا اهل قرآن بوده و یک کتاب قرآن تاریخی از وی به یادگار مانده است! یکی از بستگان کدخدا فرخی به من گفت: این اثر ارزشمند دینی و تاریخی هنوز هم نزد نوادگان مرحوم فرخی موجود است و افزود: داستانی بین افراد کهنسال و قدیمی جیرفت سینه به سینه نقل می شود که در گذشته خانه ای ( کوار) در جیرفت آتش می گیرد و تمام و کمال سوخته، به خاکستر تبدیل شده و تنها یک جلد کلام ا… مجید از بین آتش سالم بیرون می آورند و این کتاب قرآن همان قرآن مشهور است!!!قدیمی ها از این مرحوم به نیکی یاد می کنند و اولین خیابان که درجیرفت احداث می شود همین خیابان طالقانی( یک طرفه) مشهور است که جز املاک پهلوی بوده و زمین آن توسط کدخدا با هماهنگی افراد مافوق به این امر مهم اختصاص داده شده.بالاخره کدخدا غلامرضا فرخی در سال ۱۳۵۲ بدرود حیات گفته و جنازه اش تا بهشت زهرای جیرفت بر روی دست مردم تشییع شده و آن روز همه مغازه داران به احترام وی مغازه های خود را تعطیل کردند!مزار ایشان جنب غسالخانه بهشت زهرای جیرفت است که دور تا دورش چند نرده کوچک کشیده شده است.خدا ایشان و همه ی کسانی که به هر نحو خدمتی به این شهر کردند و دستشان از دنیا کوتاه است رحمت کناد و در جوار اولیا ا… ماوا دهاد.ادامه دارد…آرمین یارب العالمین

پنجم مرداد ماه ۹۹_ جیرفت _ افشارمنش