بررسی آثار روحی و معنوی خیرات و نذورات بر شخص یاری‌رسا
محیا احمدی
پژوهش‌گر و روانشناس
یکی از آداب و سنن پسندیده در دین مبین اسلام رسم نذری‌دادن می‌باشد. نذر در واقع به معنای عهدی است که فرد در جهت برآورده‌شدن حاجت خود با خداوند می‌بندد، اما علاوه بر جنبه‌ی معنوی و الهی نذری‌دادن این سنت الهی آثار و تبعات اجتماعی، اقتصادی و شخصی بی‌شماری در پی دارد.
نذری و نذری‌دادن یادآوری کننده ارزش‌های اجتماعی نظیر: برابری، تعاون، اتحاد، نظم، تعادل و توازن است، همچنین انجام اصولی آن می‌تواند گره‌گشای بسیاری از گرفتاری‌های اقتصادی طبقه‌ی فرودست جامعه باشد. این مهم خاصه در موارد بحرانی نظیر بیماری یا درگیری‌های قضایی همانند دیه و بدهی می‌تواند پررنگ‌تر نیز باشد و اما در بعد شخصی، احسان و کار خیر آثاری دارد که با ویژگی‌های سلامتِ روان، پیوند خورده‌است. فرد در هنگام کمک به همنوع خود علاوه بر اینکه دیگری را برای داشتن موقعیتی بهتر یاری می‌دهد، خود نیز در آرامش روانی که نتیجه آن شادابی است، قرار می‌گیرد. همچنین تمایل به برون‌گرایی و توجه به اجتماع، باعث تقویت هوش اجتماعی کمک‌کننده نیز می‌شود. در همدلی، فرد خود را در موقعیت فرد دیگری قرارمی‌دهد و از منظر او به مسائل و مشکلات فکر می‌کند، این امر باعث تقویت حس نوع‌دوستی و درک متقابل
به لحاظ روان‌شناختی می‌شود. کسی که به شخصی نیکی می‌کند خود را فردی توانمند می‌داند که در موقعیت تصمیم‌گیری قرار گرفته و می‌تواند مشکلی را حل‌کند، در نتیجه این امر باعث افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس فرد شده و آثار مثبتی بر روح و روان او می‌گذارد. ابراز رفتارهای خیرخواهانه در طول روز از فشارهای عصبی ناشی از محیط پیرامون، می‌کاهد و ریسک ابتلا به افسردگی و استرس را کاهش می‌دهد.
حس تعلق به اجتماع باعث کاهش انزوا و استرس و در نتیجه احساس امنیت می‌شود. همچنین انجام عمل نیک و کمک‌های داوطلبانه باعث حس شادمانی و تغییرات مثبت در مغز می‌گردد و این حس پشتوانه‌ای قوی برای مقابله با مشکلات است.
نذورات بین مسلمانان به اشکال متنوعی تقسیم می‌شود، از جمله: نذورات مربوط به ماه محرم، رمضان، عید قربان و آن‌چه در قالب مبالغ نقدی نظیر صدقه و … ارائه‌می‌‌گردد. اما متأسفانه آن‌چه این پدیده‌های بسیار پسندیده و زیبا را به انحراف کشانده‌است نحوه‌ی ارائه و ادای نذر می‌باشد، از جمله آسیب‌های مربوط به این موضوع، توجه‌نکردن به حفظ کرامتِ فرد یاری‌خواه، توسط بسیاری از خیریه‌ها و افراد، ارائه نذر به افراد متمول و شکم‌سیر مانند آن‌چه در مراسم گوناگون در ایام محرم و رمضان می‌بینیم و همچنین دورهمی‌های خانوادگی و تقسیم نذورات بین بستگان و دوستان می‌باشد که به کلی مبحث نذر را از هدف و فلسفه‌ی اصلی خود، دور نموده است. لذا با توجه به شرایط نا‌به‌سامان اقتصادی جامعه و شیوع پدیده‌های ناگواری همچون: کارتن‌خوابی، زباله‌گردی، سوءتغذیه و… ضروری است که اقشار آسیب پذیر در مبحث تأمین نیازهای اولیه مثل: خوراک، پوشاک و… از حمایت و توجه بیشتری توسط هم‌وطنان خود برخوردار شده و در اولویت دریافت نذورات و کمک‌های خیرخواهانه قرار بگیرند. همچنین در بحث نذورات نقدی می‌بایستی خیریه‌ها و نهادهای رسمی نظیر کمیته امداد به جای پرداخت‌های بی‌هدف و کور، بحث توانمندسازی و استقلال افراد آسیب‌پذیر را مدنظر قرارداده و با ایجاد بنگاه‌های اقتصادی، آموزش و تأمین هزینه‌های اولیه برای ایجاد کسب و کارهای کوچک، هم شأن و کرامت انسانی افراد را مدنظر قرارداده و هم در مسیر استفاده از ظرفیت نیروی انسانی جامعه و تبدیل انسان‌های مصرف کننده به مولد و به تَبَع آن، رشد اقتصاد و توسعه‌ی پایدار گام بردارند.
منتشرشده در شماره ۱۰۷ نشریه روشنفکری-۴ مردادماه ۱۴۰۰
