با هماهنگی های انجام شده توسط آقای دکتر سام زاده معاونت محترم هلال احمر کرمان عازم فهرج شدم .هدف از مراجعه به فهرج بازدید از منابع آبی این شهرستان خصوصا قنوات در این شرایط خشکسالی بود.

از قبل با آقای دهقان مدیرمسئول هلال احمر فهرج و بخشدار نگین هماهنگ شده بود، لذا به بخش نگین در فاصله پنجاه کیلومتری فهرج مراجعه و در جلسه توجیهی در دفتر کار آقای بخشدار، هدفمان را در ارتباط با بررسی قنوات بخش تشریح نمودیم . سپس با نماینده حق آبه بران قنات اکبربررسی و کارشناس مسئول بخشداری در امور آب به محل مادر چاه قنات در فاصله چهل کیلومتری نگین رفتیم. قنات مطروحه ۴ کیلومتر طول دارد و در حال حاضربه ظاهر خشک است ،ولی مادر چاه قنات با داشتن عمق چهل و پنج متر بیش از چهار متر آب در آن جمع آوری شده است.

بازدید از چاه دوم یعنی بعد از مادرچاه هم همین وضع را نشان داد. کنترل بیشتر چاه ها نشان داد بخش تران قنات زهدار و همه زه آب ها به کوره قنات منتقل می شوند. ولی در کوره قنات آب جریان ندارد، پهنه ای که مادرچاه در آن حفاری شده بسیار گسترده و متاثر از مناطق کوهستانی مشرف به ریگان بم زهدار می باشند. در محدوده مادر چاه قنات، چاهی حفر نشده که به تامین آب کوره قنات لطمه وارد نماید، نیز انحراف آبی در بخش های بالا دست مادر چاه قنات برای سیلابها صورت نگرفته است.

بنابراین عوامل بیرونی نقشی در خشک شدن قنات نداشته اند، تنها ریزش های جانبی کوره قنات و عدم توجه به پاکسازی به موقع بتدریج راه جریان آب در کوره قنات را مسدود نموده، بطوریکه در حال حاضر همه زه آبها در بخش تران قنات پس زده و بر روی هم جمع آوری شده اند. پس از تشریح موارد فوق الذکر برای نماینده حق ابه بران دلیل عدم لای روبی را محدودیت های مالی حق آبه بران مطرح کرد ، که بیش از چهار سال نتوانسته اند برای احیاء و مرمت قنات اقدام نمایند.

ارزیابیهای کارشناسی انجام شده از سراسر کوره قنات و چاه های میله ای وضعیت زمین شناسی، توپوگرافی، مسیر سیلابها و آبراهه ها نشان می دهد که قنات اکبر آباد نگین قابلیت راه اندازی مجدد برای تامین آب را دارد.

روش احیاء این قنات بدین ترتیب آغاز می گردد که عملیات لای روبی از مظهر قنات شروع شده و با پیشروی به سمت مادر چاه تمامی کوره قنات از ریزشهای جانبی پاک گردد. همچنین برای حق آبه بران تشریح شد که این قنات دو بخش تران و خشکان دارد. به این معنی که بعد از شناسایی بخش تران می توان آب استحصال شده را وسیله لوله از بخش خشکان عبور داد تا هیچگونه تلفاتی در این بخش نداشته باشد.

با حضور مالکان و حق آبه بران قنات کریم آباد نگین از این قنات هم بازدید بعمل آمد.مادرچاه قنات سر پوشیده و عمقی بیش از بیست متر دارد ، همه زه آبهائیکه از مجاورت مادرچاه و بخش تران قنات جمع آوری میشوند ، با کوره قنات بطول چهار هزار متر به طرف مظهر قنات جریان می یابند.

آبدهی قنات بیش از سی و پنج لیتر در ثانیه بوده که در حال حاضر کم شده است . بررسی های صحرائی و ارزیابی کوره قنات با حق آبه بران نشان داد که ریزش های داخلی قسمت هایی از کوره قنات سبب کاهش آبدهی شده و در سالهای اخیر هیچگونه لای روبی صورت نگرفته ومحدودیت های مالی را عامل می دانند.

این قنات از ناحیه مادرچاه، و بخش تران قابلیت توسعه دارد، بطوریکه میتوان با احداث دستکهای جانبی در محل های زهدار آبدهی قنات را افزایش داد، راهکارهای افزایش آبدهی قنات، حفاظت و نگهداری آن برای مالکان توضیح داده شد.

مهندس حسن اشرف گنجویی
کارشناس رسمی و محقق تامین آب