امید شریفی پژوهشگرجیرفتی نوشت:
بسیاری از مردم از خود می پرسند چرا کشورهای دیگر که در زمینه تولید واکسن کرونا، تحقیق و توسعه را هم زمان با ما آغاز نموده اند، بسیاری از آن ها به نتیجه رسیده و حتی از تولیدات خویش، بخشی نیز به سایرکشورها صادر نموده اند، لیکن ما هنوز اندر خم یک کوچه هستیم و از همه جالب تر اینکه هر چند وقت، با تیمی جدید و نامی جدید تولید واکسنی را آغاز می کنیم.

بدون شک جواب اینکه چرا ما موفق نبوده ایم و بسیاری از کشورها موفق بوده اند به عوامل سیاسی، اقتصادی و مدیریتی متعددی بستگی دارد که صاحبنظران در این مدت به برخی از آنها اشاره کرده اند.در این میان آنچه کمتر به آن پرداخته شده؛ عاملی تاریخی اجتماعی است که ریشه در تاریخ سرزمین مان دارد و در بسیاری از موارد باعث شکست بسیاری از نوآوری ها و پروژه ها در طول تاریخ گردیده است، این عامل مفقوده مشارکت می باشد. مشارکتی که با وجود تاکید بسیار بر آن و حتی ایجاد وزارتخانه ای مانند تعاون، لیکن چندان جایگاهی در برنامه و برنامه ریزی ندارد. ما از بحث و توضیح راجع به مشارکت و اهمیت آن در توسعه و دلایل مشارکت گریزی فردفرد ایرانی صرف نظر می کنیم چرا که مثنوی هفتاد من می باشد. تنها این مبحث را به صورت خیلی خلاصه در تولید این روزهای واکسن پیگیری می کنیم

بدون هیچ شک و تردید یکی از دلایل موفقیت کشورهای دیگر مشارکت متخصصان این کشورها در این زمینه به صورت تیمی می باشد. علاوه بر آن در این کشورها بر خلاف کشور ما ، از همان آغاز تنها بر روی یک واکسن تحقیق و توسعه آغاز گردید.لیکن در کشور ما طبق اخبار رسانه های حکومتی، حداقل تا حالا بر روی ده نمونه واکسن با نامهای مختلف تحقیق را شروع و هر کدام نیز در مرحله ای از تولید می باشند آماری که به نسبت جایگاه اقتصادی ، فناوری و حتی جمعیتی بسیار زیاد می باشد. برای فهم بهتر کافی است فقط به کشور چین با بیش از یک میلیارد جمعیت ، (تقریبا ۱۵برابر کشور ما) نگاه کنیم. کشوری که سرآغاز کرونا بود و از جنبه های مختلف اقتصادی قابل مقایسه با ایران نیست.

آمارها گویای آن است که در حال حاضر در دنیا کمتر از ۲۰۰ واکسن در مرحله تحقیق و توسعه می باشد. آیا عجیب نیست که کشور ما با جایگاهی که در زمینه اقتصاد و حتی فناوری جهانی دارد، و با دیدی واقع بینانه، از جمله کشورهای کمتر توسعه یافته و فقیر است، پنج درصد تحقیق و توسعه بر روی واکسن کرونا را انجام دهد.نکته جالبتر اینکه در بقیه کشورها تحقیق و توسعه اغلب توسط سازمان هایی غیردولتی صورت می گیرد . چرا که ثابت گردیده است سازمان های غیردولتی می توانند با تقویت خودباوری و به کارگیری توان بالقوه نیروی کارآمد قشر عظیمی از مردم، مانع از به هدر رفتن استعدادها شوند. اما در کشور ما بسیاری از تحقیقات دولتی می باشد
حال به سوال اصلی می رسیم آیا بهتر نبود به جای برخوردی ابزاری و تبلیغاتی در این زمینه ، به مانند بسیاری از کشورهای دیگر به جای کار کردن در ده تیم مختلف، با تشکیل یک یا دو تیم قوی بر روی یک یا حداکثر دو واکسن تحقیق نمود تا هم زودتر به نتیجه رسید و هم نتیجه بهتری گرفت.

به نظر می رسد هنوز به مانند ادوار مختلف تاریخی با کار دسته جمعی و مشارکتی بسیار فاصله داریم مشارکتی که مبتنی بر سوال کردن ، ایجاد آگاهی انتقادی، تعدیل کننده ارزشها، نگرشها و جهت گیریها و جا انداختن افکار و الگوهای رفتاری پویا، و توانمندسازی فرد و جامعه است.