جیرفت- ایرنا- هادی شفیعی‌مجاز

عکس‌های ماهواره‌ای و مشاهدات میدانی تیم زمین شناسی نشان می‌دهد فقط ۳۰۰ متر تا بحران شهر دوساری از توابع شهرستان عنبرآباد در جنوب کرمان از نظر فرونشست فاصله وجود دارد.

به گزارش خبرنگار ایرنا، شهر دوساری از قطب های مهم کشاورزی و باغداری منطقه جنوب کرمان است که این روزها به دلیل شرایط جغرافیایی حال خوبی سپری نمی کند.

بالاترین مقام شهری دوساری که شهردار بومی منطقه است این زنگ خطر را بر اساس داده های گروه زمین شناسی به صدا درآورده و بر پیگیری اداری این مشکل تاکید دارد.

طبق شواهد، شکاف های عمیق و بزرگی در شهر دوساری ایجاد شده تا جایی که تیرهای انتقال برق هم نظم خود را از دست داده و کج شده اند که ریشه این شکاف ها به گفته کارشناسان زمین شناسی در زیرزمین بوده و پس از ایجاد شکاف های عمیق در زمین این شکاف ها در روی زمین نیز خود را نشان می دهند؛ از این رو مسئولان امروز باید به این مشکل رسیدگی کنند تا فردا مشکلات بحرانی به بار نیاید.

 شهردار دوساری بروز اولین شکاف این شهر را مربوط به سال ۹۱ اعلام و بیان کرد: ابتدا این شکاف به طول ۳۰۰ متر ایجاد شد اما امروز بعد از گذشت ۱۰ سال این شکاف به نزدیکی شهر در ۳۰۰ متری منازل مسکونی شهر دوساری رسیده است.

عادل خالصی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا ایجاد شکاف ها را دارای عوامل چندوجهی دانست و سیلاب، کاهش سطح آب های زیرزمینی، کشاورزی و باغداری را نیز از جمله دلایل بروز این شکاف ها برشمرد و افزود: مسیر شکاف ها به سمت شهر دوساری زمینه ساز ایجاد مسیری برای سیلاب در فصل بارندگی شده که منطقه مسکونی و باغات شهر دوساری را تهدید می کند.

وی افزود: سیلاب ها از سمت جنوب شرقی و از سمت چشمه، شهر دوساری را تهدید می کنند که در اولین قدم برای مقابله با این بحران نیازمند مدیریت صحیح سیلاب هستیم.

تهدیدهای ادامه بحران

شهردار دوساری با بیان اینکه این شهر در حلقه کوه ها قرار دارد، ادامه داد: هنگام بارندگی، سیلاب از کوه های شمال شرقی تا جنوب شرقی شهر دوساری سرازیر  و در مسیر شکاف ها قرار می گیرد که سبب تخریب شهر و بحران می شود.

وی اضافه کرد: اگر مسیر شکاف ها ادامه یابد آب چشمه ها خشک و سبب ایجاد بحران در زمینه آب شرب و بخش کشاورزی نیز خواهد شد.

خالصی بافت شهر دوساری را روستایی عنوان کرد و شغل مردم این منطقه را کشاورزی و باغداری برشمرد و گفت: اگر آب کشاورزی و شرب شهر دوساری از بین برود، این منطقه دیگر قابل سکونت نیست.

آغاز زمین لرزه خاموش دشت جیرفت از سال ۲۰۱۰

محقق زمین شناس و زلزله شناس، تاریخ اولین فرونشست ها در منطقه دشت جیرفت و منطقه دوساری را از سال ۲۰۱۰ به بعد اعلام کرد و استناد این ادعا را نیز تصاویر ماهواره ای برشمرد.

هادی جراحی گفت: به واسطه وجود تصاویر ماهواره ای این شکاف ها در محدوده مرکزی و نیمه شرقی دشت جیرفت بویژه شهر دوساری با روند شمالی-جنوبی ایجاد شده و اینک تحقیقات اولیه به منظور بررسی ابعاد این زمین لرزه خاموش در دست بررسی است.

این محقق زمین شناس و زلزله شناس تصریح کرد: طبق برآوردهای زمین شناسی بر اساس عکس های ماهواره ای نرخ رشد سالانه شکاف ها ۵۰۰ متر در سال و تقریباً یک و نیم متر در روز در حال رشد کردن است.

وی به آخرین و بروزترین تصاویر ماهواره‌ای اشاره کرد و گفت: در این تصاویر شکاف فرونشست ها ۷۰۰ متر با منطقه مسکونی فاصله دارد ولی بر اساس بازدید میدانی تیم ما دیوار ضلع جنوبی یکی از قدیمی‌ترین باغات خرمای منطقه دوساری شکاف برداشته و این فرونشست به آنجا رسیده ولی هنوز آثار ترکش روی سطح زمین ظاهر نشده است.

جراحی با بیان اینکه باید منتظر خرابی واحدهای مسکونی و بروز شکاف از عمق زمین به سطح نیز باشیم افزود: زنگ خطر به صدا درآمده و فرونشست ها در اعماق زمین به واحدهای مسکونی رسیده ولی تاکنون آثار بیرونی مثل شکاف و خرابی ایجاد نکرده است.

تاثیر شکاف ها بر سفره های آب زیرزمینی

این کارشناس اظهارداشت: متاسفانه اتفاقی که افتاده این شکاف‌ها در ابتدا سفره های آب زیرزمینی را با هم مخلوط کرده و این مخلوط شدن باعث تغییر کیفیت آب شرب و کشاورزی می شود.

وی افزود: تاثیر دوم شکاف ها تغییر شیب زمین بوده و این بدان معنی است که مسیر نهرهای آب از شرق و غرب به غرب به شرق تغییر پیدا کرده که سیستم آبیاری کشاورزی را تغییر می دهد.

نماینده تیم زمین شناسی مهمترین معضل فرونشست و ایجاد شکاف ها را در منطقه دوساری ایجاد یک مسیر رودخانه به عرض ۱۰ متر و عمق سه متر دانست که مسیر این کانال مستقیم به سمت شمال و محدوده مسکونی شهر دوساری است.

وی تصریح کرد: اگر تاکنون این مسیر رودخانه‌ای یا کانالی به شهر دوساری خسارتی ایجاد نکرده به دلیل وجود یک خاکریز یا بندی قدیمی بوده که متاسفانه این بند هم عمر مقاومت خود را از دست داده و هم‌سطح زمین شده و ادامه مسیرشکاف به سمت محدوده شهری است.

جراحی افزود: مشکل زمانی حادتر می شود که ادامه این شکاف به نقطه اوج سیلاب منتهی شود که هنگام بارش باران و جاری شدن سیلاب مشکل و تهدید را دوچندان می کند زیرا با حجم انبوه عظیم سیلاب با سرعت و ویرانگری بیشتری شهر دوساری را تهدید می کند.

وی اظهارداشت: شکاف فرونشست مستقیم زمینه خرابی منازل را ایجاد می‌کند و در ادامه تداوم خشکسالی برای زمین های زراعی و باغات و نیز ادامه مسیر سیلاب را به بار می آورد.

جراحی پایین آمدن سطح آب زیرزمینی را خطری بزرگ برشمرد و گفت: چاه های جدید و عمیق منطقه دوساری در عمق بیش از ۲۰۰ متر به آب می رسند که این آب کفاف زندگی مردم را نمی دهد و چندین باغ در این منطقه خشک شده است.

تغییر اقلیم و انفعال مدیریتی سیلاب زمینه ساز فرونشست ها

نماینده تیم زمین شناسی ادامه داد: سالانه حجم بسیار بالایی از نزولات جوی را در این منطقه شاهد هستیم که به واسطه سیل بندها و شبکه انتقال، مستقیم به کفه نمکی جازموریان روانه می شوند؛ این مساله از یک سو و تغییر اقلیم کشور ایران از سوی دیگر سبب شده تا میزان جذب آب در سفره های زیر زمینی بشدت کاهش یابد. از طرفی توسعه کشاورزی منطقه تشدید برداشت از منابع آبی و جمیع این موارد را به دنبال داشته که به نشست زمین و ایجاد شکاف های عمیق و طویل نیز منجر شده است.

ضرورت اجرای بندهای آبخیز و آبخوان داری

جراحی اظهار داشت: ایجاد بندهای آبخیز و آبخوان داری در مناطق سیلابی دشت دوساری سبب تقویت آب های زیرزمینی می شود و در نتیجه کمک بزرگی در کاهش سرعت فرونشست ها می کند.

وی با بیان اینکه رودخانه سیلابی دوساری از شمال این منطقه را به ۲ شاخه تبدیل می کند گفت: با استفاده از این ۲ مسیر رودخانه می توان طرح های آبخیزداری جامع را در سه نقطه اصلی شهر برنامه ریزی و خطر سیلاب را کاهش داد به طوری که تمامی آب سیلاب را به داخل زمین ها نفوذ دهیم.

جراحی با بیان اینکه با نفوذ این میزان آب به سفره های زیرزمینی در گذر چند سال آینده می توان سرعت فرونشست را به نزدیک صفر برسانیم ادامه داد: حتی در صورت توقف برداشت از سفره های زیرزمینی، فرونشست های فعلی زمین چهار تا پنج سال به رشد خود ادامه می دهند و تنها با راهکارهای ارایه شده می توان سرعت این فرونشست ها را کند کرد.

راهکارهای مقابله با فرونشست

نماینده تیم زمین شناسی مطالعه دقیق ژئوفیزیکی برای شناسایی شکاف ها و فرونشست های احتمالی زیر سطحی را اولین و مهمترین راهکار مقابله با این پدیده برشمرد و گفت: با کسب اطلاعات در این زمینه می توان برنامه ریزی علمی دقیقی طی یک طرح کوتاه مدت،  میان مدت و بلند مدت انجام داد.

وی با بیان اینکه با انجام این مطالعه علاوه بر شناسایی مناطق فرونشست، پدیده خاموش فروچاله هم بررسی می شود ادامه داد: فروچاله به دلیل تغییرات رسوبی به صورت یک استوانه از زیرزمین به سطح زمین می‌آید.

جراحی همچنین ایجاد طرح های آبخیز و آبخوان داری را دومین اقدام مقابله با شکاف ها و فرونشست دانست و بر انتخاب محل های مناسب در این بخش تاکید کرد. تاکید اصلی این زمین شناس بر آن است تا مانع خروج هر گونه سیلاب از منطقه و تمامی آن به آبخوان نفوذ داده شود.

ضرورت توجه مسئولان استانی و کشوری

این درحالی است که محمدمهدی خالصی شهروند اهل دوساری که در نتیجه فرونشست بخش هایی از زمین باغ وی دچار مشکل شده، خواستار توجه مسئولان استانی و کشوری به مساله فرونشست در این منطقه است و می گوید: اگر امروز جلو این مشکل گرفته نشود در آینده نزدیک دچار بحران بزرگی خواهیم شد.

وی با بیان اینکه فرونشست سبب تخریب باغ من شده است، افزود: مسئولان به صورت میدانی فرونشست ها را بازدید کنند تا عمق فاجعه را بهتر لمس کنند.

شهرستان عنبرآباد در نزدیکی شهرستان جیرفت و در فاصله ۲۵۷ کیلومتری جنوب مرکز استان کرمان قرار دارد.