هفدهمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی / جیرفت و اسناد ۵۰۰۰ ساله تکوین نمایش عروسکی در ایران
به گزارش سایت کنارصندل و به نقل از خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، هفدهمین جشنواره نمایشهای آیینی و سنتی که از یکم تا دهم شهریور در تئاتر شهر برگزار میشود در پنجمین سمینار بینالمللی نمایشهای آئینی و سنتی خود که از یکم تا سوم شهریور در مجموعه تئاترشهر برگزار میشود، امسال بحث جدیدی را به پنلهای خود وارد کرد و آن بحث «جیرفت و اسناد ۵۰۰۰ ساله تکوین نمایش عروسکی در ایران» بود.
براساس برنامهریزی انجام شده، قرار بود پروفسور یوسف مجیدزاده در این پنل «کُنار صندل جیرفت، شهری در آغاز دوران شهرنشینی» و دکتر سیدمنصور سیدسجادی مقالهای دربارهی «بازی و سرگرمی در دوران آغاز شهرنشینی در شرق ایران» ارائه دهد، که به دلیل حضور نیافتن آنها مقاله این دو نفر توسط نمایندگانشان ارائه شد.
همچنین علی عباسی، نشانهشناس و استاد دانشگاه شهید بهشتی «نشانهشناسی تصاویر ظروف هنری جیرفت» را مورد بررسی قرار داد که پس از پایان صحبتهایش محمدرحیم صراف، باستانشناس پیشکسوت با رد برخی از صحبتهای او که گفت “ظروف هنری جیرفت نوعی معرفتشناسی و هستیشناسی را در خود دارد” گفت: اکثر ظروف جیرفت براساس بررسیهای باستانشناسی انجام شده جنبه مذهبی دارند و بیشتر آنها سمبل خدایان هستند.
سخنران آخر این پنل امیر سهرابی نیز «پیکرههای جیرفت به مثابه یکی از کهنترین نشانههای تکامل نمایش عروسکی» را مورد بررسی قرار داد. سهرابی مشخصات اصلی پیکرههای بدست آمده در جیرفت را داشتن مفصل در پیکرههای آنها دانست و گفت: تا قبل از هزاره سوم در جیرفت پیکرههای یکپارچهای داریم که مفصلدار نیستند، اما پس از مدتی پیکرههای مفصلدار که محل اتصال آنها در شانه و با یک میله مفرغی بود، کشف شدند.
او افزود: از نظر تنوع کارکردی این پیکرهها در سه حالت انسان، شبیه به میمون و حتی براساس حدسیات عقاب یا کرکس هستند که با توجه به دوره کشف این پیکرهها، میتوان آنها را براساس تقدم و تأخر تاریخی تقسیمبندی کرد. وی با بیان اینکه قبل از ایجاد مفصل در پیکرهها به نظر میرسد انسانها از مفصل درکی به دست آورده بودند، ادامه داد: در آن دوره، نقوش حیوانی روی ظروف دقیقتر و محکمتر طراحی شده بودند.
سهرابی با تأکید بر اینکه شروع شهرنشینی در نمایش، آیین و موسیقی میتواند دادههای دیگری به باستانشناسان در این زمینه بدهد، افزود: متوقف شدن کاوشها در شهر سوخته و جیرفت باعث تأخیر در ادامهی دستاوردهای تاریخی و نوع زندگی مردم در آن دوران است.
او همچنین با نمایش یک عروسک «مبارک» آن را قدیمیترین عروسک مبارک با قدمت ۱۳۰ تا ۱۵۰ سال و مربوط به منطقه اردکان یزد دانست و گفت: با این وجود این عروسک را در شهر نایین کشف کردهاند که کاملا مشابه تصاویر عروسکها در جیرفت است.
او همچنین با تأکید بر اینکه در هزاره سوم عروسکها مفصلگذاری شدهاند، گفت: هنوز اطمینان نداریم که نمایش عروسکی در آن دوره وجود داشته است یا خیر. از نظر فنی و صنعتی، صنعت پیکرتراشی در هزاره سوم پیش از میلاد به این رسیده که مفصلگذاری کند.
پس از پایان صحبتهای سهرابی، محمدرحیم صراف – باستانشناس – بار دیگر با رد نوع استفاده از پیکرههای بدست آمده در این محوطههای تاریخی، براساس نتایج کاوشهای انجام شده این نوع پیکرهها را بتهایی دانست که برای اهدا شدن ساخته شده بودند و تأکید کرد: پیکرههای بدست آمده عروسک نیستند. نباید مسئله را در این سطح پایین بیاوریم که کوچک شوند. از نظر علم باستانشناسی این پیکرهها بت هستند و کارکرد مذهبی دارند.