مدیرکل مدیریت بحران استان کرمان با اشاره به اینکه، تالاب جازموریان بزرگ‌ترین تالاب آب شیرین ایران است و این تالاب می‌تواند انبار علوفه ایران باشد، گفت: مهم‌ترین عوامل بحران تالاب جازموریان، خشکسالی، افزایش جمعیت، برداشت بی رویه آب زیرزمینی، افزایش سطح زیر کشت، عوامل مدیریتی و … است.

حقابه تالاب جازموریان

محسن صالحی کرمانی اظهار کرد: فاصله سد جیرفت تا تالاب جازموریان صدها کیلومتر است که اگر به آمارهای بارندگی و دبی ورودی و خروجی سد جیرفت توجه کنیم، در می‌یابیم، تقریبا از سال ۸۴ به بعد در بیشتر سال‌ها دبی خروجی از سد بیشتر از دبی ورودی به سد بوده است اما مشاهده می‌کنیم آبی به جازموریان نمی‌رسد و این موضع نشان دهنده تاثیر اندک سد جیرفت بر این تالاب در این شرایط آب و هوایی است.

این مقام مسئول با بیان علت نرسیدن آب به جازموریان، تاکید کرد: خشکسالی در ۱۵ سال اخیر زمین‌ها را تشنه کرده و این حقابه بین راه گرفته می‌شود ضمن آنکه کشاورزان نیز آب را از منطقه برداشت می‌کنند و اجازه ورود آب به این تالاب را نمی‌دهند.

وی با بیان اشاره به سایر عوامل دیگر در نرسیدن آب به تالاب جازموریان عنوان کرد: سدها تاثیر برر خشکسالی دارند، اما سد جیرفت حداقل در هشت سال گذشته بر تالاب جازموریان تقریبا تاثیر منفی نداشته است، زیرا خروجی سد بیشتر از ورودی سد است. به گونه‌ای که، اگر سد جیرفت هم وجود نداشت، آب به تالاب جازموریان نمی‌رسید. بر روی تالاب جازموریان غیر از سد جیرفت، سد بمپور در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد که اطلاعاتی از ورودی و خروجی آن سد در دست نداریم که بتوان در باره آن اظهار نظر کنم.

عوامل اصلی قتل جازموریان

مدیر کل مدیریت بحران استان کرمان بیان کرد: کاهش تولید جریان روان آب در حوزه آبریز مشرف به تالاب بر اثر عوامل مختلف که یکی از آنها خشکسالی، استفاده از آب داخل رودخانه توسط کشاورزان، وجود برخی از سدها، عملیات آبخیزداری که در منطقه انجام می‌شود و چاه‌های غیرمجاز اطراف این تالاب، مجموعه عواملی هستند که دست به دست هم داده‌اند که این اتفاق رخ دهد.

وی خشکسالی را مهم‌ترین عامل مرگ جازموریان دانست و توضیح داد: افزایش جمعیت، باعث افزایش میزان استفاده از آب به صورت مجاز و غیرمجاز شده است. همچنین بهره‌برداری بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی به‌ویژه از چاه‌های غیرمجاز در منطقه، افزایش سطح زیر کشت منطقه، تغییر کاربری اراضی منطقه، چرای مفرط و بی‌ضابطه دام و عوامل مدیریتی از دیگر عوامل موثر بحران به‌وجود آنده در تالاب جازموریان است.

بزرگ‌ترین گنج جنوب شرق کشور

صالحی بزرگترین دلیل این وضعیت را خشکسالی و بهره برداری بی رویه از چاه های اطراف تالاب جازموریان دانست و به ایسنا گفت: یادمان باشد که تالاب جازموریان، بزرگ‌ترین تالاب آب شیرین ایران است و علت شیرین بودن آب این تالاب این است که آب در این تالاب در جریان است اما متاسفانه با برداشت های بی‌رویه از آب های زیرزمینی سطح ایستابی منطقه افت بالایی داشته است.

وی افزود: شاید در برخی از قسمت‌های تالاب جازموریان رطوبت برای علف زار شدن منطقه کفایت کند، اما اکنون با وجود این چاه‌ها، رطوبت منطقه گرفته شده است.

این مقام مسئول افزود: باید مدنظر داشت که احیاء تالاب جازموریان در بحث اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری تاکید دارند و استاندار کرمان نیز در این راستا قدم‌های اساسی و زیربنایی برداشته است، می‌تواند ظرفیت بسیار بالایی در این راستا داشته باشد.

مدیرکل مدیریت بحران استان کرمان اضافه کرد: به‌طوریکه در مقطعی از زمان به دنبال این بودند که از تالاب جازموریان به عنوان انبار علوفه ایران استفاده کنند، اگر تالاب جازموریان را بتوانیم به بستر اولیه خودش برگردانیم، به عنوان انبار علوفه ایران می‌توان از آن استفاده کرد و پتانسیل بسیار زیادی در اشتغالزایی خواهد داشت، همچنین در کسب درآمد مردم منطقه، بالا رفتن امنیت منطقه نقش فراوانی بازی خواهد کرد.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه باید چاه‌های غیرمجاز منطقه را مسدود کنیم اما باید به دنبال تولید اشتغال‌های جایگزین برای مردم منطقه نیز باشیم، افزود: نباید کاری کنیم که مردم منطقه از این موضوع احساس نگران در حوزه درآمد و اشتغال کنند. به عنوان مثال، اگر از آب زیرزمینی منطقه با این روند برداشت نکنیم، به راحتی از تالاب جازموریان می‌توان علوفه، بامبوها (یک گیاه ارزشمند است که کاربردهای بسیار زیادی دارد از جمله در برخی از کشورها برای مقام سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله از آن استفاده می‌کنند)، را برداشت کرد. هرچند این کار زمان بر است.

این مقام مسئول ادامه داد: می‌توان گیاهان با ارزشی را از تالاب بهره‌برداری کرد، با تنوع پرندگان شکاری، حیوانات، می‌تواند یکی از بهترین و بکرترین مناطق گردشگری زیستی دنیا باشد. به گونه‌ای که، از حوضه آبریز تالاب جازموریان مجموعاً ۲۲۳ گونه مهره‌دار گزارش شده است. از این تعداد ۲۹ گونه متعلق به پستانداران، ۱۲۷ گونه از پرندگان، ۲۵ گونه از خزندگان، ۹ گونه از دوزیستان و ۲۳ گونه از ماهیان آب‌های داخلی است، همچنین ذخایر ژنتیکی بسیار عالی در این تالاب وجود دارد که باید از این پتانسیل‌ها برای شغل‌های جانگزین استفاده کنیم.

وی اظهار کرد: اگر اکوتوریسم جایگزین کشاورزی با چاه‌های غیر شود در آمدهای بیشتری را می‌توان کسب کرد که یکی از اهداف و تخصص‌های استاندار کرمان جایگزینی شغل‌های پردرآمد به جای شغل‌های کم درآمد است.

چه باید کرد؟

صالحی با اشاره به بارندگی‌های سال جاری که باعث شده است، قسمتی از تالاب آب داشته باشد و اینکه اکنون فصل بازدید از این مکان بکر و زیباست، به ایسنا گفت: یکی راهکارهای فنی؛ راهکارهای مشارکتی و تصمیم‌سازی و راهکارهای فرهنگی و اجتماعی، سه شیوه کلی راهکارهای مصوب است.

وی اظهار کرد: اولین روش که استاندار در سطح ملی مطرح کرده‌اند، تشکیل کارگروه ملی احیاء تالاب جازموریان و انتخاب مدیر ملی طرح، همچنین طرح موضوع در هیات دولت است که تخصیص ردیف اعتباری ویژه‌ای در حوزه جازموریان و شرق استان است.

مدیرکل مدیریت بحران استان کرمان ادامه داد: همچنین طرح جامع حفاظت و احیاء تالاب جازموریان و تثبیت شن‌های روان شرق استان با هدف ورود سرمایه، دانش و جلب مشارکت مردمی است که باید بخش خصوصی وارد میدان شود. اگر بخش خصوصی ورود پیدا کند، حتما یک توسعه پایدار در منطقه بوجود خواهد آمد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: یک مشاور توسط استاندار معرفی شده که کار مطالعه تالاب جازموریان را انجام دهد، این مشاور کار خود را آغاز کرده تا بتوانیم آن در آینده‌ای بسیار نزدیک عملیاتی کنیم.

گزارش از «سارا سلطانی»، خبرنگار ایسنای منطقه کویر