محمد تقی برخوردار، کارآفرینی تاثیرگذار در توسعه کشاورزی جیرفت زمین / نویسنده: ه. هامون
هر کو برود چیزی از او می ماند از بد بد و از نیک نکو می ماند
جنوب کرمان که تا قبل از انقلاب با نام جیرفت زمین مشهور بود، در تاریخ پرفراز و نشیب خود مردان زیادی را به خود دیده است که تعدادی از آنها در توسعه این منطقه نقشی غیرقابل انکار داشتند. بدون تردید یزدیهایی که به این منطقه کوچ نموده و با احداث قنوات و کشاورزی باعث رونق گرفتن کشاورزی مدرن در این منطقه گردیدند جایگاه و نقش شان در توسعه بخش کشاوری به ویژه در سالهای اولیه دوران حکومت محمد رضا شاه پهلوی فراموش نشدنی میباشد.این مهاجران در تغییر کشاورزی معیشتی به کشاورزی تجاری و تولید برای بازار موثر بودند و جیرفت را با تولید صیفی جات و سایر محصولات معرفی نمودند در این میان جناب افصح زاده فرماندار یزدی که از جمله نخستین فرمانداران جنوب استان کرمان بوده است نقشی غیر قابل انکار را در این زمینه ایفا نمودند ( در آینده نزدیک به زندگی و فعالیتهای ایشان در این منطقه پرداخته میشود) یکی دیگر از این افراد قدیری بود. اما کسی که کمتر کسی ایشان و نقشی را که در توسعه این منطقه به ویژه توسعه بخش کشاورزی دارا بودند میشناسد محمد تقی برخوردار موسس کشت و صنعت بود
محمد تقی برخوردار معروف به حاجی برخوردار در توسعه جیرفت زمین نقشی بسزا دارا میباشد. این کارآفرین برجسته ، سلطان لوازم خانگی و پدرخوانده پارس الکتریک و به گمان خیلی از افراد از جمله صد فرد تاثیرگذار در اقتصاد ایران زمین، فردی مذهبی بود که راستی و سلامت نفس و نماز را تا آخر حفظ کرد. برخوردار با اینکه تحصیلات دانشگاهی نداشت، دارای فکر مدرنی در مدیریت شرکتهایی بود که تاسیس میکرد. در مجله بسپار آمده است که محمدتقی برخوردار یکی از بزرگ ترین پدرخوانده های صنعت ایران و فرزند بانی مسجد معروف برخوردار یزد است. او در کنار حاج محمدتقی ایروانی، محمود و احمد خیامی، حاج جلیل خسروشاهی و احمد لاجوردی یکی از پنجگانه های دوران تحول صنعت در دهه ۴۰ و ۵۰ خورشیدی در ایران بود. پدر حاج محمدتقی برخوردار در یزد تجارتخانه داشت و از هند چای و رنگ و پارچه وارد میکرد و به شهرهای مختلف ایران میفرستاد. ایشان نسل سوم از خانواده برخوردارها بود که از زمان ناصرالدین شاه در یزد به تجارت مشغول بودند. وی از خانوادهای تجارتپیشه در یزد برخاست و از فعالیتهای تجاری به تولیدات صنعتی روی آورد. مخالفان برخوردار به او خرده گرفتهاند که باعث رواج مصرفگرایی در ایران شده است و موافقان نیز بابت بومی کردن فناوری در کارخانهها او را تحسین کردهاند.
کشاورزی یکی از سنتها در خاندان برخوردار بود و او در اوج روزگاری که تلویزیون و پلوپز تولید میکرد، به فکر تاسیس شرکتی برای کشاورزی و صادرات محصولات افتاد. در سال ۱۳۵۱ شرکت کشت و صنعت جیرفت را تاسیس کرد. کشت و صنعتی که بدون تردید در توسعه کشاورزی جیرفت نقشی انکار ناشدنی دارد. هر چند نمیتوان منکر این امر گردید که در سالهای اخیر کشت و صنعت از فعالیتهایی که در اساسنامه برای آن مشخص گردیده بود بسیار فاصله گرفته است. لیکن وجود کشت و صنعت باعث گردید نوآوری هایی در کشاورزی کالیفرنیای ایران زمین صورت گیرد و واریتههای مختلفی در باغهای آن به آزمایش گذاشته گردد و به مرور مورد پذیرش سایر کشاورزان و باغداران قرار گیرد
با وقوع انقلاب به دنبال ملی شدن شرکت ها و کارخانجات صنعتی ایران، اموال آقای برخوردار در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت، او پیش از یک سالگی انقلاب، از ایران خارج شد و این هجرت تا سال ۱۳۷۰ ادامه داشت که به سودای بازپس گیری اموالش به ایران بازگشت.۱۳ سال پس از مصادره شدن کارخانههایش توانست تعدادی از آنها را بازپس گیرد اما دیگر پیر شده بود و نای کار کردن شبانهروزی دهه ۵۰ را نداشت. سکته سال ۷۴ هم به این ناتوانی افزود و به تدریج آلزایمر آن همه جوش و خروش را از او گرفت و گوشهای نشاند.تا اینکه روز جمعه سی و یکم تیرماه ۱۳۹۰ چهره درنقاب خاک کشید.
از آن همه فعالیت ایشان کارنامهای به شکل کتاب باقی مانده است که علیاصغر سعیدی و فریدون شیرینکام تحت عنوان «موقعیت تجار و صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی: زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار» نگاشتهاند.. حاج محمدتقی برخوردار پایهگذار صنایع نوین در ا یران در شرایطی چشم از جهان فروبست که حتی تا پایانیترین روزهای حیات خود خبر از کارخانههای مصادره شده میگرفت.
در ماهنامه بسپار به سال ۱۳۹۶ در رابطه با این کارآفرین سازنده تلویزیونهای پارس که در طول چندین دهه فعالیت اقتصادی و صنعتی، کارخانه ها و شرکت های مهمی را راه اندازی کرده بود که تعداد آنها به بیش از ۱۵ شرکت و گروه صنعتی بزرگ می رسید چنین نوشته شده است
……روایت میکنند او در روزهای ابتدای انقلاب اعلام کردهبود به صورت رایگان کارخانههای مصادره شده را اداره خواهد کرد ولی مدیران اقتصادی و انقلابی چندان در کار همراهی با او نبودند…….محمدتقی تا مدتها به دفتر یکی از شرکتهای کوچک خود میرفت و روزها را به مرور خاطرات میگذارند که بازهم به او اعلام کردند، شرکت هم مصادره شدهاست و از راه همان شرکت به سوی خانه خود رفت. مدتی بعد حاج محمدتقی به بیماری الزایمر دچار شد. در مراسم یادبود او نقل میکردند، حاج محمدتقی سرپرستی ۲۰۰ کودک یتیم را برعهده داشت.
نویسنده این سطور صرفنظر از خوب یا بد بودن این شخص که به گمانم غیر از معصومان ، سیاه یا سفید بودن برای این بشر دو پا نسبی میباشد و بسیاری از افراد نه سیاه و نه سفید بلکه خاکستری میباشند، نمیتواند ارادت خود را نسبت به فردی که در توسعه سرزمین مادریاش نقشی بسزا دارد انکار نماید . امیدوارم در آینده نزدیک شاهد آن باشیم که پژوهشگران با تحقیقی جامع و واقعی( تاکید میکنم واقعی) اثرات منفی و مثبت این قطب به ظاهر صنعتی را در توسعه کشاورزی منطقه مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند تا شاید مسئولین ذیربط اثرات مثبت را تقویت و اثرات منفی را کاهش دهند باشد که چنین باشد.
سالها در ره طولانی سرمنزل علم دره سپردیم ولی طی ره از پهنا بود
