یازده سال از آخرین بیماری پاندمی، آنفلوانزا (ویروس H1N1) گذشته است و حال کووید۱۹ ویروسی از خانواده بزرگ کروناویروس‌ها(Coronaviruses) که این روزها در ۱۷۰ کشور دنیا خودنمایی کرده و مرگ صدها نفر، ابتلا هزاران و مسبب ترس میلیون‌ها نفر شده است. این ویروس از خانواده مرس و سارس با علائمی چون تب، خستگی و کوفتگی، سرفه خشک، آبریزش بینی، تنگی نفس و… و تا این لحظه درمان و یا واکسنی برای مبارزه با آن ساخته نشده است.

تنها راه مبتلا نشدن به این بیماری عدم تماس با فرد آلوده یا مناطقی که ممکن است او با آنجا در تماس بوده می‌باشد و یا کلی تر بگوییم، پیشگیری؛ واژه‌ای که اکثریت ما را یاد جمله کوتاه پیشگیری بهتر از درمان است می‌اندازد. سیستم نه چندان پیچیده بهداشت و درمان ما از بهورز آغاز و نهایتا به متخصص پزشکی خاتمه می‌یابد اما مقدم دانستن درمان بر بهداشت در کشور ما پیچیدگی خاص خود را دارد. اکثریت مردم قبل از بیماری برای آموزش یا حتی چکاپ به خانه‌های بهداشت مراجعه‌ای ندارند و فقط انتظار بیماری را می‌کشند و سپس راهی مطب پزشکان و یا بیمارستان‌ها می‌شوند اما تک تک افراد جامعه خصوصا افراد آسیب پذیر (زنان باردار، کودکان، کهنسالان) تحت نظر مراکز بهداشت و به گونه‌ای مراقبت از آنها در حال انجام است.

گام اول مبارزه با بیماری‌ها توسط کارشناسان بهداشت در هر منطقه‌ای انجام می‌شود و در این بین سلامت محیط اطراف ما از اتاق خواب گرفته تا محیط کار، آب آشامیدنی، هوای مورد تنفس، حتی پسماند و فاضلاب تولیدی ما بسیار مهم و حیاتی‌است. کنترل، پایش و حل مشکلات هر کدام از این بخش‌ها نیازمند همکاری گسترده مردم است و هماهنگی بخش‌های مختلف و عمل به توصیه کارشناسان بهداشت را می‌طلبد.

همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ نیز به پایان می‌رسد اما مردم و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید به درک کامل از پیشگیری و سلامت محیط برسند کاری که در اروپا علاوه بر وزارت بهداشت و درمان هر کشور، توسط مرکز مستقل اروپایی کنترل و پیشگیری بیماری (European Centre for Disease Prevention and Control)نیز انجام می‌شود. ECDC یک سازمان مستقل در اتحادیه اروپا که مأموریتش تقویت قوای تدافعی اروپا در برابر بیماری‌های عفونی است. به‌دنبال برداشته‌شدن مرزها، ادغام و یکپارچه‌سازی اقتصادی و اجتماعی کشورهای عضو اتحادیه اروپا، نیاز به ایجاد یک مرکز کنترل بیماری‌ها بیش از پیش احساس می‌شد، اما وقوع همه‌گیری بیماری سارس در سال ۲۰۰۳ و انتشار بسیار سریع آن، فوریت تشکیل چنین سازمانی را تأیید کرد.

حال با توجه به اپیدمی شدن کووید ۱۹ در ایران و گستردگی جغرافیایی، لزوم ایجاد چنین مرکزی در کشور و یا توجه ویژه به بخش بهداشت، تحولی عظیم در نظام بهداشت و مقدم دانستن آن بر درمان بیش از پیش احساس می‌شود. خواه یا ناخواه بیماری دیگری در ماه‌‌ها و سال‌های آتی نیز اپیدمی می‌شود؛ برای کنترل و مبارزه با آن باید از الان دست به کار شد، کووید ۱۹ اولین و آخرینش نبود. انتخاب با ماست نخست بهداشت یا نخست درمان

حسین سنجری کارشناس مهندسی بهداشت محیط