دشت جیرفت ظرفیت جهانی شدن دارد
در کاوشهای امسال به دنبال تعدادی از ساختارهای معماری هستم | اگر آرشیو شهر باستانی کنارصندل پیدا شود اتفاق بزرگی است
باستان‌شناسان به کنارصندل جیرفت بازگشتند. فصل جدید کاوشهای باستان‌شناسی کنارصندل از روز یکشنبه ۲۰ آبان‌ماه آغاز شده و قرار است یک گروه ۲۰ نفرۀ متخصص از جمله باستان‌شناس، معمار و مردم‌شناس، بخشی دیگر از چهرۀ درخشان این تمدن غبارگرفته را نمایان کنند.
دکتر سیدمنصور سیدسجادی که دی‌ماه سال گذشته و پس از توقف بیش از ۱۵ سالۀ کاوش‌ها به کنارصندل آمده بود، اکنون در جیرفت است تا با سرپرستی او، طی ۴۵ روز در کنارصندل حفاری و کاوش انجام شود.
او روز دوشنبه ۲۱ آبان‌ماه در جریان بازدید جمعی از خبرنگاران از کنارصندل در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که در این فصل از کاوش‌ها به‌دنبال یافتن پاسخ برای چه سوالاتی هستید؟ توضیح داد: «مگر سوالات یکی، دو تاست؟ کاوش‌هایی که استاد مجیدزاده انجام دادند محدود بود و از آن، یک سلسله اطلاعات دربارۀ این شهر باستانی به دست آمد. کار باستان‌شناسان، بازسازی جوامع باستانی است و به دنبال این هستیم که ببینیم مثلا پدران و مادران ما چطور زندگی می‌کردند؟ چه می‌خوردند؟ با یکدیگر چطور تعامل داشتند؟ و مسائلی از این دست. برای این منظور نیاز داریم از صنایع و وضع معیشت و ژنتیک و بیماری و سلامتی آن‌ها اطلاعاتی به دست بیاوریم».
وی افزود: «هدف ما امسال این است که تعدادی از ساختارهای معماری را پیدا کنیم که براساس موادی که در آن پیدا می‌شود بگوییم در کجا اداره و کارگاه و صنعت و خانۀ مردم بوده است. پس از یافتن این ساختارها، توزیع آن روی نقشه‌ها وضعیت شهر را نشان می‌دهد».
وی ادامه داد: «پس از آن، به دنبال این خواهیم بود که آیا این شهر دیوار دفاعی یا حصار داشته است؟ و همین‌طور پیش می‌رویم».
وی تصریح کرد: «البته خیلی دوست داریم آرشیو این شهر را پیدا کنیم. در این صورت، بسیاری از سوالات خود به خود جواب داده می‌شود».
وی در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که منظورتان از این آرشیو چیزی شبیه کتابخانه است؟ بیان کرد: «الان شهرداری و فرمانداری و هر ارگان دیگری بخش‌هایی دارند که به آن بایگانی یا آرشیو می‌گوییم و اسناد و مدارک در آنجا نگهداری می‌شود. اگر در کنارصندل یکی از این آرشیوها را پیدا کنیم بسیار اتفاق مهمی است».
۵ کارگاه فعال حفاری
سیدسجادی در بخش دیگری از اظهاراتش دربارۀ بازۀ زمانی‌ای که این فصل از کاوش‌ها انجام می‌شود؟ گفت: «مجوز هر فصل حفاری که پژوهشکده باستان‌شناسی صادر می‌کند معمولا ۳۰ روز است. کنارصندل چون حالت استثنایی دارد و از اول ۴۵ روزه مجوز برای کاوشهای آن صادر شده، امسال، با تلاش مدیرکل میراث‌فرهنگی استان کرمان و حسن نیت زیادی که در پژوهشکده وجود دارد ۴۵ روز اجازۀ حفاری داریم. بعد از این، باید ببینیم چقدر اعتبار داریم تا کار را ادامه دهیم».
وی افزود: «در حال حاضر، پنج کارگاه در کنارصندل فعال شده است که در قسمت‌های شهر پایین است. چون اینجا شهر بالا و دژ و شهر پایین را داریم که شامل مناطق مسکونی و صنعتی است و بخشی از آن هم به احتمال بسیار زیاد اداری بوده است».
وی ادامه داد: «تعدادی از همکاران ما در بالای تپه کارگاهی را فعال کردند تا جبهۀ جنوبی دیوار دژ شهر که به احتمال زیاد محل حکمرانی یا محل مذهبی بوده است را پیدا کنیم. قسمت پشت آن نقش برجسته‌ای قرار داشت که آقای مجیدزاده به آن ستایشگاه گفتند. می‌خواهیم ببینیم در این قسمت چه خبر است و به‌دنبال دیوار جبهۀ جنوبی دژ هستیم».
سرپرست کاوشهای باستان‌شناسی کنارصندل خاطرنشان کرد: «الان پنج کارگاه در کنارصندل فعال است ولی احتمالا دو کارگاه دیگر را نیز طی روزهای آتی فعال کنیم. هنوز البته تصمیمی قطعی در این‌باره نگرفته‌ایم».
احتمال کم یافتن اشیاء
سیدسجادی در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که آیا احتمال دارد در جریان کاوش‌ها برای یافتن ساختار معماری این شهر باستانی، اشیایی هم پیدا شود؟ گفت: «دو نکته را در این‌باره مورد توجه قرار دهید یکی اینکه ما به‌دنبال شی‌ء نمی‌گردیم اما اگر شیای پیدا کنیم خیلی خوشحال می‌شویم و دیگر اینکه اشیاء اینجا تمام شده است».
وی افزود: «در مناطق مسکونی یا شی‌ء پیدا نمی‌کنیم یا تعداد محدودی پیدا می‌کنیم. اشیایی شبیه آنچه که مثلا در محطوط‌آباد و مناطق دیگر غارت شد را فراموش کنید مگر اینکه به‌طور تصادفی بخش‌هایی از یک قبرستان از دید کسانی که اینجا را غارت کردند پنهان مانده باشد. من این احتمال را کم می‌دانم ولی امیدوارم اشتباه کرده باشم».
کنارصندل و ثبت جهانی
وی در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که چند فصل کاوش باید انجام شود تا کنارصندل برای ثبت‌جهانی آماده شود؟ توضیح داد: «من اعتقادی به ثبت‌جهانی کنارصندل ندارم بلکه بر این باورم که دشت جیرفت غنی‌تر از آن است که بخواهیم آن را فقط به یک تپّه محدود کنیم. ما دوره‌های متمادی حضور انسان در این دشت را تا امروز داریم و حیف است بگوییم کنارصندل جهانی است بلکه دشت جیرفت باید جهانی شود که شامل سایت‌های باستانی بسیار زیادی است».
وی اظهار کرد: «من در سال ۱۳۶۳ خورشیدی که در این منطقه کار کردم ۴۲ محوطۀ پیش از تاریخ را در حاشیۀ هلیل‌رود شناسایی کردم. زندگی در این دشت، از زمانی که انسان در آن حضور یافته تاکنون، ادامه داشته است و هیچ‌گونه خللی و وقفه‌ای ایجاد نشده است».
وی در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که آیا وقتی صحبت از ثبت‌جهانی دشت جیرفت می‌شود در واقع ثبت جهانی کنارصندل منتفی است؟ چون با طرح این مسئله از طرف شما، چیزی که به ذهن ما متبادر می‌شود این است که جهانی شدن منتفی است چرا که اعتبارات و اقداماتی نیاز است که به این زودی‌ها محقق نمی‌شود، گفت: «اگر بخواهیم فقط کنارصندل را ثبت جهانی کنیم با شرایط امروز ۲۰ سال طول می‌کشد چون ابتدا باید اعتبارات لازم تامین و اقدامات متعددی انجام شود».
سیدسجادی افزود: «بخشی از فرایند ثبت‌جهانی مربوط به مستندات علمی است. در اینجا چند فصل کاوش باید انجام شود و با اطلاعاتی که در جریان حفریات دکتر مجیدزاده به‌دست آمد تجمیع و گزارش علمی‌ای حاصل شود که از نظر مجامع جهانی قابل پذیرش باشد».
وی ادامه داد: «بخش دیگر کار به مسائل مربوط به عرصه و حریم و حصارکشی و آماده‌سازی تابلوها و … بستگی دارد. همۀ این کارها شدنی است اما باید سه، چهار فصل کاوش‌ها ادامه پیدا کند».
وی تاکید کرد: «ثبت‌جهانی کنارصندل منتفی نیست فقط می‌خواهم بگویم اهمیت دشت جیرفت بسیار بیش‌تر از یک سایت است».
وی در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که آیا شما برنامه‌ای برای ثبت جهانی کنارصندل دارید؟ گفت: «بله اما باید به ما فرصت بدهید. تمام همکاران تلاش‌شان همین است. ما نیامدیم اینجا فقط کاسه و کوزه و دو تا دیوار خشتی در بیاوریم بلکه می‌خواهیم حقانیت علمی و تمدنی و سوابق و پیشنیۀ آن را به جهان معرفی کنیم».
وی در بخش دیگر اظهاراتش بیان کرد: «کاوش‌هایی که مستمر نباشد فایده ندارد».
سیدسجادی افزود: «کنارصندل چند نسل کار دارد. من اگر از لحاظ فیزیکی بتوانم سه فصل دیگر ادامه بدهم که با این دو فصل اخیر، پنج فصل مستمر کاوش داشته باشیم به نتایج خوبی می‌رسیم و پس از این، باید این سایت را به نسل بعدی بسپاریم. مثلا یک باستان‌شناس جوان خوشفکر بیاید و ۲۰ سال در اینجا کار کند».
وی ادامه داد: «این اقدامات با جهانی شدن کنارصندل در آینده‌ای نزدیک منافاتی ندارد». سرپرست هیات کاوشهای باستان‌شناسی کنارصندل بیان کرد: «اگر با استمرار کاوش‌ها، شرایط ساختاری و علمی مورد نیاز را بتوانیم مهیا کنیم اینجا در چهار سال آینده می‌تواند جهانی شود».
وی در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که وزارت میراث‌فرهنگی در دورۀ گذشته ثبت‌جهانی زنجیره‌ای آثار را در دستور کار قرار داد. اگر همین برنامه ادامه پیدا کند، شانس سایت‌هایی مثل کنارصندل کم نمی‌شود؟ گفت: «اینکه می‌گویم دشت جیرفت را برای جهانی شدن مدنظر داشته باشیم برای همین است».
سرنوشت کاوش‌ها
سیدسجادی در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که آیا تا پایان امسال همین یک فصل کاوش را در کنارصندل خواهید داشت؟ اظهار کرد: «این موضوع به ضوابط و مقررات پژوهشکدۀ باستان‌شناسی بستگی دارد و این پژوهشکده تشخیص می‌دهد که در هر سایت چند روز می‌توانیم کار کنیم».
وی سپس بیان کرد: «کار باستان‌شناسی برخلاف آنچه که تصور می‌شود بسیار سخت است. آنچه ما در سایت انجام می‌دهیم ۲۵ درصد کار است و ۷۵ درصد دیگر مربوط به تحقیق و آزمایش و مقایسه و طبقه‌بندی و طراحی و عکاسی است».
این باستان‌شناس ادامه داد: «هر یک تکه سفال یا شیای که از زمین بیرون آورده می‌شود ۱۷ مرحله طی می‌کند تا به دست بنده برسد».
وی با بیان اینکه اطلاعات مهمی اینجا وجود دارد که نیاز به بررسی زیادی دارد، تاکید کرد: «باستان‌شناسی نیاز به زمان دارد».
سیدسجادی در پاسخ به این پرسش فردای‌کرمان که آیا با دکتر مجیدزاده در ارتباط هستید؟ ایشان موضوع یا دغدغه یا توصیۀ خاصی به شما برای کاوشهای جدید داشته‌اند؟ گفت: «با ایشان کاملا در ارتباط هستم البته طی یک ماه اخیر دچار کسالت شدند و نتوانستیم زیاد در این‌باره صحبت کنیم ولی من همیشه با ایشان و همۀ همکارانم مشورت می‌کنم تا از دانش همگانی استفاده کنیم».
سرپرست کاوشهای باستان‌شناسی کنارصندل در پاسخ به پرسش یکی دیگر از خبرنگاران مبنی بر اینکه شنیده می‌شود موسسات خارجی متقاضی هستند تا به تامین اعتبار کاوشهای کنارصندل کمک کنند، چقدر این موضوع صحت دارد؟ اظهار کرد: «من اصلا از چنین موضوعی اطلاع ندارم». وی افزود: «وقتی قرار باشد با موسسات خارجی همکاری داشته باشیم توافقنامه‌ای بین وزارت میراث‌فرهنگی با یک دانشگاه بسته می‌شود و در اعتبارات موردنیاز، هریک از طرفین سهمی را برعهده می‌گیرند».
وی اضافه کرد: «تاکنون دربارۀ کاوشهای کنارصندل چنین موضوعی مطرح نبوده است».
به گزارش کنارصندل به نقل از فردای‌کرمان، فصل جدید کاوشهای باستان‌شناسی کنارصندل جیرفت دی‌ماه سال گذشته شروع شد. قرار بود فصل بعدی از مهرماه آغاز شود که با مقداری تاخیر، از ۲۰ آبان‌ماه شروع شده است. بنا به گفتۀ مدیرکل میراث‌فرهنگی استان، فصل جدید کاوش‌ها با سه میلیارد تومان اعتبار آغاز شده است.
