گفت‌وگو با ناصر پویش نویسنده و کارگردان فیلم سینمایی «آراتا» ( قسمت دوم)
ساخت فیلم های تاریخی بسیار سخت و طاقت‌فرساست
چه شد که تصمیم گرفتید فیلمی تاریخی در باره‌ی تمدن ۷۰۰۰ ساله جیرفت کار کنید؟ حقیقت در دهه هشتاد سفری به جیرفت داشتم که ماحصلش یک متن مستند در باره‌ی این تمدن شگفت‌انگیز بود. تا این‌که چند سال پیش دوباره رفتم سراغ این موضوع. اما عجیب این‌بار همه چیز شکل روایت و داستان برایم داشت. در وهله اول یک داستان نیمه تاریخی- نیمه معاصر مدنظرم بود. شروع کردم برای مکاتبه با چند مرکز دولتی و خصوصی. شخصی را در جیرفت معرفی کردند. چند جلسه با این شخص در تهران داشتیم که بسیار پرانرژی صحبت می‌کرد. بنابراین با همکارم دوباره به جیرفت آمدم برای امضا قرارداد همکاری. خیلی از مکان‌های تاریخی را دیدم. دیدار دوباره باعث شد که به یک فیلم کاملا تاریخی فکر کنم. تصاویر و صحنه‌ها خودشان می‌آمدند و من فقط جته‌گریخته یادداشت می‌کردم. البته با وجود ادعای همکاری آن شخص، عملا من و همکارم بدون نتیجه‌ای به تهران برگشتیم. در تهران موضوع دیگر رهایم نکرد. خواب شبانه را از من گرفت و درگیرم کرد. شروع کردم به نگارش فیلمنامه «آراتا». حدود ۹ ماه زمان برد و بیش از۳۰ بار بازنویسی شد تا فیلمنامه نهایی شکل گرفت. یک داستان تاریخی با ترکیب تم و ژانرهای عاشقانه، معمایی، تریلر و آخرالزمانی. من تصمیمم را برای ساخت این فیلم گرفته بودم. اما می‌دانستم مهمترین موضوع پیدا کردن کانال‌های ارتباطی با چهره‌های این شهر بود. از طرف وزارت میراث فرهنگی نامه‌های همکاری به استانداری، میراث فرهنگی و غیره زده شد اما بخش دولتی سال‌هاست که بودجه‌ای برای کمک و حمایت ندارد.
حداقل برای چنین آثارهنری و فرهنگی! در آثار تاریخی جدا از هزینه‌های ساخت فیلم، ساخت شهرک سینمایی مناسب با فیلمنامه همیشه دغدغه‌ی اصلی فیلمسازها بوده است. شانسی که آوردم طی یک اتفاق با آقای هوشنگ شفیعی آشنا شدم. از مردان خوش‌نام شهر جیرفت که از همان اول با توجه به تعلق‌خاطری که به جیرفت و این منطقه دارد با حسن نیت پیشقدم شد. اولین کاری که کرد زمینی که برای ساخت شهرک احتیاج داشتیم را در اختیار فیلم قرار داد که کارهای مطالعاتی برای ساخت شهرک آغاز شده و امیدواریم بزودی شاهد شروع عملیات اجرایی آن باشیم. البته ایشان سوای این کار در پیشبرد ساخت این فیلم نقش اساسی دارند و در واقع از حامیان اصلی آن هستند. بدین شکل ما وارد پیش‌تولید فیلم شدیم.
گفتید در مرحله‌ی پیش تولید هستید. پیش بینی‌تان از روند کار چگونه است؟
همانطور که می‌دانید فیلم‌های تاریخی پیش‌تولید طولانی دارند از آماده سازی لوکیشن ها تا بازیگران، طراحی لباس و دکور و تست گریم و محل مناسب برای اسکان و … برنامه‌ریزی ما به این شکل است که همه این موارد را به صورت موازی پیش ببریم. ابتدا جلسات ابتدایی با چند بازیگر حرفه‌ای سینما در تهران داشتیم و همچنین مذاکره با چند طراح صحنه و دکور که در ساخت شهرک کنار ما خواهند بود. همچنین تست بازیگری که بزودی اغاز خواهیم کرد. یعنی همزمان با اجرای عملیاتی شهرک سینمایی، آماده سازی بازیگران محلی، طراحی لباس‌ها و نشست‌های کارشناسی با اساتید دانشگاهی و باستان‌شناسان برای تکمیل و نهایی شدن جزییات و اجرا بناهای شهرک را پیش خواهیم برد. دو ماه مانده به تولید، بازیگران و بعضی دیگر از عوامل هم به گروه اضافه خواهند شد. در واقع می‌توانم بگویم این یک پروسه یک تا یکسال و نیمه خواهد بود.
توضیح این نکته خالی از لطف نیست که شهرک سینمایی«آراتا» پنجمین شهرک سینمایی در کشور و اولین شهرک پیشاتاریخی ایران خواهد بود که طی گفت‌و‌گوهای بسیار با آقای شفیعی تصمیم بر این شد که این شهرک چند منظوره ساخته شود و تبدیل شود به یک مرکز و قطب هنری و محل برگزاری بسیاری از اتفاق‌های هنری کشور و منطقه‌ای. یعنی در کنار شهرک سینمایی، موزه دائمی تمدن جیرفت، ایجاد خانه خلاق، برگزاری رزیدنسی هنرمندان، ورک‌شاپ های سینمایی و هنری و … که هم بار فرهنگی و هنری عظیمی برای منطقه خواهد داشت و هم بازدهی اقتصادی برای مردم که جزییات آن به مرور عنوان خواهد شد.
پیش بینی شما از تولید فیلم آراتا از نظر کمی و کیفی چیست؟
پر واضح است که فیلم«آراتا» اولین فیلم سینمایی از یک دوره‌ی پیشاتاریخی است که در ایران و حتا جهان ساخته می‌شود. ما نمونه‌هایی در سینمای هالیوود داشته‌ایم در باره‌ی زمان پیشاتاریخی. اما این فیلم‌ها از رمان‌هایی اقتباس شده‌اند که به یک بی‌زمانی تاریخی اشاره دارند و داستان‌ها بیشتر ارکائیک و اسطوره‌ای هستند. یعنی موجودات خیالی و مرده‌ها و اژدها‌ها و موجودات خیالی دیگر وارد داستان می‌شوند. در حالی که ما یک داستان واقعی داریم با فضاهای آخرالزمانی تاریخی، اما ملموس و تا حد امکان استنادی. همانطور که قبلا هم گفتم ساخت چنین فیلمی زمانبر است و دقت، حوصله، توجه به جزییات و عدم شتاب در حصول به نتیجه، بسیار موثر خواهد بود.
به نظر آماده‌سازی نابازیگران برای بازی در چنین آثاری کار سختی خواهد بود. ما در آثار فیلمسازی چون عباس کیارستمی دیده‌ایم کار با نابازیگران را. اما آن‌ها در واقع خودشان را بازی می‌کردند. چه پیش‌بینی از این موضوع دارید؟
به موضوع مهمی اشاره کردید. بله کار با بازیگران نابازیگر که در تست انتخاب می‌شوند برای فیلم‌های تاریخی کار آسانی نیست. اما من مطمئن هستم در این انتخاب‌ها چهره‌هایی پیدا خواهند شد. شما به گذشته بسیاری از بازیگران و ستاره‌های ایرانی و خارجی نگاه کنید همین سیر را طی کرده‌اند. البته من منکر استعدادهای نهانی ژنتیکی نمی‌شوم. واقعا در عرصه‌ی هنر و در همه‌ی شاخه‌های آن ما هنرمندانی ژنتیکی داریم. اما جدای از این، به نظرم می‌توان با جدیت ، پشتکار و حوصله، از دل همین تست‌ها و متعاقب آن آماده سازی و گذراندن دوره‌های مختلف، این نابازیگران را برای رفتن به جلوی دوربین آماده کنیم . شاید که از دل همین‌ها ستاره‌های فردا متولد شوند. میدان حاضر است. آن‌ها که عاشق این حرفه‌ی سخت و خطیر هستند و برای کارهای سخت آماده‌اند پا پیش بگذارند. البته من همیشه گفته‌ام و می‌گویم کار بازیگری خلاقانه، کاری است بسیار سخت و طاقت‌فرسا. درست برخلاف نظری که عموم از این حرفه دارند.
گفتید که سوای بازیگری درصدد هستید که برای پشت صحنه هم از هنرمندان بومی استفاده کنید.
قطعا در این‌جا نیروهای مشتاق، پرانرژی و علاقمند به کارهای پشت صحنه هستند و دنبال فرصتی که بتوانند خلاقیت خود را شکوفا کنند و یا به نمایش بگذارند. من از این علاقمندان و دوستان دعوت می‌کنم که حتما با روابط عمومی ما تماس بگیرند تا در صورت امکان بتوانیم فضای همکاری با آن‌ها را بوجود بیاوریم. حتا آن گروه از دوستان علاقمند که درصدد یافتن راهی برای رشد تخصصی خود هستند هم می‌توانند تماس بگیرند. می‌خواهم بگویم من دست تک‌تک هنرمندان و علاقمندان فعالیت در پشت صحنه این خطه‌ی پربار و کهن را می‌فشارم و دنبال فرصتی که از هنر آن‌ها به اشکال مختلف در ساخت فیلم و یا شهرک سینمایی و همچنین فعالیت‌های مرتبط استفاده کنیم.
