نگاهی به وضعیت سگ‌های بی‌صاحب و راه‌کارهای حل این چالش؛
معضلی که با سهل‌انگاری، به بحران بدل خواهد شد
مهندس مرجان شاکری
وجود تعداد بالای سگ‌های بلاصاحب و خیابانی، فقط مختص کشور ایران و شهرها و روستاهای ما نیست. ازدیاد جمعیت این حیوانات، تبدیل به معضلی جهانی شده و بنابر تخمین سازمان جهانی بهداشت، بیش از ۹۰۰ میلیون سگ در جهان وجود دارد که مشکلات بسیاری برای جوامع ایجاد کرده‌اند.
سگ‌های آواره و ولگرد، مجموعه‌ای از چالش‌ها و مشکلات را برای مردم و جوامع بوجود آورده‌اند که مهم‌ترین آن، خطر گازگرفتگی و احتمال انتقال بیماری هاری است و بعد از آن وجود فضولات این حیوان، در سطح معابر و خیابان‌ها است که بر خلاف گربهها، عادت به چال کردن آن نداشته و در فضای باز، آنها را دفع و رها میکنند. این حیوان، حتّی از ادرار خویش برای علامت‌گذاری استفاده می‌کند که این رفتار در شرایط کنونی و وجود همهگیری ویروس کووید ۱۹ و امکان انتقال انواع و اقسام بیماریهای واگیر: باکتریایی، ویروسی، عفونی و انگلی، لزوم ساماندهی سگ‌های ولگرد را دوچندان می‌کند. شایان ذکر است در نیمه اول دهه هشتاد در ایران، کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد و بلاصاحب در دستور کار شهرداری‌ها و دهیاری‌ها بود و معمولاً با استخدام پیمانکار، سگ‌های ولگرد را معدوم می‌کردند. اما با ورود و اعتراض کمپین‌های فعالان حقوق حیوانات و ایجاد حساسیت‌های اجتماعی، روش کشتار دسته‌جمعی این حیوانات از دستور کار شهرداری‌ها خارج شد و تقریباً سایر روش‌های کنترل جمعیت، بیشتر در حد طرح و شعار باقی ماند. بر همین اساس، تلاش فعالان حقوق حیوانات در اوایل دهه نود، منتج به تدوین دستورالعمل اجرایی برای ساماندهی وضعیت سگ‌های بلاصاحب شد، تا اینجای کار همه چیز ایده‌آل بود، زیرا یک دستورالعمل اجرایی مبتنی بر متد برخورد با کنترل جمعیت سگ‌ها به روش انسانی و با در نظر گرفتن الگوهای موفق جهانی، روی کاغذ ترسیم و امضا شده بود، اما مشکل اصلی از همین‌جا شروع شد؛ چون زیرساخت‌ها برای اجرای این دستورالعمل آماده نبود و بین دستگاه‌های متولی برای اجرای دقیق آن، همگرایی و هماهنگی وجود نداشت و از طرفی وجود شکاف بین دستگاه‌ها و عدم شفافیت در تقسیم کار و مسئولیت آنقدر مشهود بود که به راحتی هر یک می‌توانستند دیگری را متهم به عدم همکاری کنند و مسئولیت را بر عهده دیگر دستگاه‌ها بیاندازند که خروجی آن رها کردن سگ‌ها و ازدیاد قارچ‌گونه جمعیت آنها، طی دهه اخیر می‌باشد. اما اینک با بروز اتفاقات پی در پی و حمله سگ‌های بلاصاحب به مردم و اعلام آمار سگ‌گزیدگی و حتی فوت بر اثر بیماری هاری، به نظر می‌رسد کنترل جمعیت آنها بیش از پیش، مهم باشد و باید راه‌کارهای عملی به فوریت در دستور کار متولیان امر، قرار گیرد.
اما بر اساس نظر همه صاحب‌نظران این حوزه، برترین روش موفق در خصوص کنترل جمعیت این حیوانات، گرفتن سگ‌ها، عقیم‌سازی، واکسیناسیون و رهاکردن آنهاست و با بررسی کشورهایی که این روش را برای کنترل جمعیت سگ‌ها به‌کار برده‌اند، مشاهده خواهیم کرد که تعداد سگ‌های خیابانی تا حد زیادی، کاسته شده است.
در این میان آموزش مردم مبنی بر غذا ندادن به حیوانات خیابانی مسأله مهمی است که باید به آن پرداخته و فرهنگ‌سازی شود. در روشی دیگر که بیشتر به نظر حامیان حقوق حیوانات نزدیک است، می‌توان پناه‌گاه‌هایی امن برای سگ‌های خیابانی در نظر گرفت که سگ‌ها تا پایان عمر خود، در آن محل زندگی کنند. باید توجه داشت همه این برنامه‌ها در صورتی قابل اجراست که بودجه مکفی برای اجرای آن در اختیار دستگاه‌های متولی قرار گیرد. به هر صورت از قدیم‌الأیام هم گفته‌اند بی‌مایه فطیر است.
منتشر شده در شماره ۱۳۶ نشریه روشنفکری – ۲۲ آذرماه ۱۴۰۱
جهت ورود به کانال خبری کنارصندل در روبیکا بر روی تصویر کلیک کنید
