حجت پاینده(روزنامه نگار)

نَفَس منطقه حفاظت شده بحرآسمان در استان کرمان به عنوان زیستگاه خرس سیاه سینه سفید آسیایی، پلنگ ایرانی و… این روزها با شنیدن احتمال مجدد فعالیت های معدنکاوی، به شماره افتاده است. چند سالی می شود تب معدن کاوی و استخراج سنگ، مس و طلا در برخی مناطق کوهستانی کشور بالا گرفته و ارتقاء سطح اقتصادی و معیشتی مردم کوهپایه نشین بهانه ای برای رونق این صنعت شده، صنعتی که با وجود اثرات مخرب اثبات شده اش بر محیط زیست، همچنان در مجوزگیری گوی سبقت را از دیگر صنایع ربوده است. پس از کوه شاه در شهرستان بافت، این بار نوبت به هنزا کوه در منطقه ی بحرآسمان رسید.

بحرآسمان کجاست؟

منطقه‌ی حفاظت شده‌ی بحراسمان در شمالی‌ترین مرز جغرافیایی شهرستان جیرفت در جنوب کرمان، یکی از مناطق خوش آب هوای هند کوچک ایران است.

منطقه ای کوهستانی که به عنوان یکی از بی نظیرترین پهنه‌های زیست محیطی دراستان کویری کرمان و منطقه ای بکر در جنوب استان کرمان است، و در واقع یک روزنه تنفسی محسوب می‌شود، چرا که این منطقه در تمام شش ماه پاییز و زمستان، بدلیل بارش برف سنگین مسدود است و ذخائر آبی رودخانه‌های پایین دستی نیز از همین یخچال‌های طبیعی تأمین می‌شود.

وجود ۷۰ گونه‌ی بی نظیر گیاهی چون: انجیر وحشی، زیتون وحشی، خر زهره، انارشیطان، انواع گیاهان دارویی، وجود انواع پرندگان زیبا که شامل: انواع سهره ها، عقاب، شاه بوف، قمری، کبک، تیهو، انواع پرندگان محلی، توکای سیاه و هدهد از ویژگی های این منطقه ی حفاظت شده هست که ارزش زیست گونه ای آنها تأیید شده است. وجود حیوانات وگونه‌های مختلف جانوری در بحرآسمان از دیگر نکات مهم این منطقه حفاظت شده است ، بزکوهی، خرس سیاه ، روباه، پلنگ ، گربه وحشی، گرگ، انواع مارها و پستانداران مناطق سردسیری تنها بخشی از گونه‌های جانوری این منطقه حفاظت شده اند.

خرس سیاه، گونه شاخص حیوانی منطقه بحرآسمان شاخص این حیوانات نوعی خرس سیاه است که در بخش های شمالی و مرکزی منطقه حفاظت شده بحرآسمان حضور داشته و قلاده‌های مختلفی از آن در ارتفاعات این منطقه مشاهده شده که به تأیید محیط بانان نیز رسیده است. بحرآسمان محصولاتی چون انواع سیب درختی، مرکبات، زردآلو و گردو را در خود دارد و مراتع این منطقه نیز در نوع خود در صورت نظارت منابع طبیعی، شرایط نسبتاً مطلوب داشته و علی رغم قرارگرفتن در محدوده خشکسالی جنوب استان، همچنان منطقه ای سرسبز و غنی از نعمت‌های خدادادی است. و در چنین منطقه ای وجود ذخایر معدنی نیز دور از انتظار نیست که می‌توان وجود کانی های مس، آهن، سنگ های ساختمانی وحتی کروم و منیزیم را در این محدوده‌ها تأیید کرد.

بحرآسمان به مناطق حفاظت شده ی تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوست.

این منطقه کوهستانی طی مصوبه شماره ۳۲۹ شورای عالی محیط زیست (کمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ ۲۲/۹/ ۱۳۸۹با وسعتی بالغ بر دویست هزار هکتار بعنوان منطقه حفاظت شده بحرآسمان به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است.

البته قبل از این نیز در دهه ۵۰ از این منطقه با ایجاد پاسگاهی حفاظتی در اسفندقه به عنوان یکی از زیستگاههای طبیعی منحصر به فرد حفاظت می‌شد اما به سبب نبود امنیت کافی، این حفاظت تا مدتها رها شده بود. زمزمه های راه اندازی معدن بلای جان بحرآسمان آنچه باعث شده این منطقه حفاظت شده به تازگی محل برخی دعواها و جنجال های محلی شود این است که در چند سال اخیر و با أخذ مجوزهای اکتشاف غیرقانونی، توسط گروهی از معدن داران این محدوده در خطر فعالیت های بعدی اکتشاف معدن و تهدید زیست بوم محلی است. به دنبال أخذ مجوزهای اکتشافی غیرقانونی و زمزمه ی ایجاد معدن در منطقه هنزا کوه، عده ای از دانه درشت های منطقه به نیت سودآوری در آینده، با کاشت درخت در اطراف این معدن، اقدام به تصرف اراضی ملی کردند و متأسفانه از سوی سازمان های ذیربطی چون: حفاظت محیط زیست و مراتع و جنگل ها نیز هیچگونه برخوردی با آنها نشده است. معدنکاوی تهدیدی برای آلودگی آبهای ۷شهرستان جنوبی منطقه ی بحرآسمان در ارتفاع ۳۸۰۰ متری قرار دارد و با دارا بودن قله‌های بلند و برف‌گیر در درازترین رشته کوهای جنوب خاوری (شرقی) کشور و رودخانه‌های همیشه جاری آن، سرچشمه‌‌های بزرگ‌ترین رود پُرآب جنوب شرقی کشور به ‌نام هلیل رود است و یکی از شاخه های اصلی و به نوعی سرمنشا تأمین آب تنها سد بتونی پایدار جنوب کرمان برای بهره‌برداری هفت شهر جنوبی استان کرمان به نام‌های جیرفت، عنبرآباد، رودبار، کهنوج، قلعه گنج، فاریاب، منوجان با جمعیتی نزدیک به دو میلیون نفر را نیز بر دوش دارد.

کارشناسان بار‌ها هشدار داده اند، در صورت معدنکاوی، آب رودخانه هلیل‎رود و به تبع آن سد جیرفت آلوده خواهد شد، چرا که آب چندین شهرستان منطقه از این سد تأمین می‌شود. راه اندازی معدن مساویست با تخریب پوشش گیاهی و نابودی گونه های جانوری از سوی دیگر وجود زیستگاههای جانوری از جمله خرس سیاه سینه سفید آسیایی، پلنگ ایرانی، کل، بز، گرگ و گونه‌های گیاهی بی‌مانند با خواص دارویی و جنگل‌های اُرس (به زبان بومی اِبرِس) با پیشینگی بیش از پانصد سال و بِنِه (پسته کوهی) این گستره را به مکانی ارزشمند در کشور شناسانده است. این در حالیست که معدنکاوی سبب تخریب پوشش گیاهی و نابودی گونه های منحصر به فرد جانوری منطقه می شود. پیامدهای جبران‌ناپذیر زیست بومی کرمان بحرانی‌ترین استان کشور از نظر آب است، هلیل رود و تالاب جازموریان خشک شده و شهرهای جنوبی کرمان در نزدیکی سیستان بلوچستان با پدیده شوم ریزگردها مواجه شده‌اند، درحالی‌که این گستره‌ی کوهستانی با دارا بودن پوشش گیاهی و رطوبت بالا سپر دفاعی طبیعی در تقابل با ریزگردها است، پس چرا با کندن معادن، این اندک امکانات گستره را از بین ببریم؟ متأسفانه این منطقه، امروز با دارا بودن چنین ویژگی‌هایی به بهانه ی توسعه و اشتغال مورد هجوم برخی از افراد و بی‌مهری مسئولان قرارگرفته و این نگرانی مردم بحرآسمان را در پی داشته است، چرا که توسعه و اشتغال دغدغه مردم است اما به چه قیمتی؟ ، به قیمت نابودی محیط زیست!!!

تأکید رهبر معظم انقلاب بر حفظ محیط زیست

این در حالیست که حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان و دست اندرکاران منابع طبیعی و حفظ محیط زیست، حل مسائل و مشکلات زیست محیطی همچون آلودگی هوا، پدیده ریزگردها و دست اندازی به جنگل ها و مراتع و فضاهای سبز را نیازمند برنامه ریزی، تدبیر، پیگیری مستمر و جدی و قاطعیت دستگاههای مرتبط دانستند و تأکید کردند: حفظ محیط زیست یک وظیفه حاکمیتی است که باید با تهیه سند ملی محیط زیست و پیوست زیست محیطی برای همه طرحهای عمرانی و صنعتی و همچنین جرم انگاری تخریب محیط زیست، به این وظیفه بسیار مهم، عمل شود.

مقام معظم رهبری با اشاره به دیدگاه اسلام در خصوص اهمیت حفظ زمین و ثروتهای عمومی کره خاکی تصریح کردند: اسلام و ادیان الهی همواره بر لزوم احساس مسئولیت انسان در قبال طبیعت و حفظ تعادل میان انسان و طبیعت تأکید کرده اند، زیرا عامل اصلی بروز مشکلات زیست محیطی بر هم خوردن این تعادل است. حضرت آیت الله خامنه ای، چالش زیست محیطی را چالشی فراگیر در سراسر جهان بر شمردند و با اشاره به آثار بلندمدت مسائل زیست محیطی، خاطرنشان کردند: تجربه‌های کشورهای مختلف نشان می دهد بسیاری از مشکلات محیط زیستی قابل پیشگیری و دارای راه حل هستند. ایشان به عنوان نمونه به موضوع آلودگی هوا در کلان شهرها و پدیده ریزگردها اشاره و تأکید کردند: این مشکلات، با صبر و حوصله و تدبیر و پیگیری لازم، قابل حل هستند. رهبر انقلاب اسلامی افزودند: مسئله محیط زیست، مسئله این دولت یا آن دولت، مسئله‌ی این شخص یا آن شخص و مسئله این جریان و یا آن جریان نیست بلکه موضوعی کشوری و ملی است که باید برای حل مشکلات مرتبط با آن، همه دست به دست یکدیگر دهند.

رهبر انقلاب اسلامی؛ هوا، آب و خاک را سه عنصر اصلی در محیط زیست برشمردند و گفتند: برای حل مسائلی همچون آلودگی هوا در کلان شهرها، و پدیده گرد و غبار و همچنین کمبود آب و فرسایش خاک، بیشتر از تبلیغات، باید کار و تلاش جدی و پیگیری مستمر انجام داد. دستگاههای مسئول باید قاطعانه با تعدی به جنگل ها مقابله کنند حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به جنگل ها و مراتع به عنوان ریه های تنفسی شهرها و عوامل نگهدارنده خاک، از دست اندازی افراد سودجو به جنگل ها و منابع طبیعی بخصوص در شمال کشور ابراز تأسف شدید کردند و افزودند: دستگاههای مسئول باید قاطعانه با تعدی به جنگل ها به هر بهانه ای اعم از هتل سازی و جذب گردشگر و ساخت حوزه علمیه و برخی توجیهاتِ به ظاهر قابل قبول ، مقابله کنند.

پدیده زمین خواری و کوه خواری مسئله ای رنج آور و اسف بار رهبر انقلاب اسلامی پدیده زمین خواری و اخیراً کوه خواری و ساخت و ساز در ارتفاعات را از دیگر مسائل رنج آور و اسف بار دانستند و تأکید کردند: باید در قانون، اینگونه اقدامات جرم تلقی شوند و افراد سوءاستفاده کننده بی هیچ اغماضی مورد تعقیب قضایی قرار گیرند و اگر در دستگاهها نیز کوتاهی انجام گیرد، باید با عوامل این کوتاهی هم بشدت برخورد شود.

ایشان با تأکید بر اینکه حفظ محیط زیست یک وظیفه حاکمیتی است، افزودند: تهیه سند ملی برای محیط زیست، پیوست محیط زیستی برای همه طرح های عمرانی، صنعتی و تجاری، پالایش و بازنگری قوانین برای جرم انگاری تخریب محیط زیست، و تقویت نظارت های بی اغماض از مهمترین راهکارها برای حفظ محیط زیست و مقابله با سود جویان و قانون شکنان است. حضرت آیت الله خامنه ای، نقش آفرینی مردم برای حفظ محیط زیست و فرهنگ سازی در جامعه بوسیله رسانه ملی را مهم ارزیابی و خاطرنشان کردند: مطالبی که باید بیان شوند، امروز گفته شد و از این پس مردم باید قضاوت کنند که کدام دستگاهها به وظیفه خود برای حفظ محیط زیست عمل می کنند و کدام دستگاهها برای حفظ محیط زیست، تلاش و اقدام لازم را انجام نمی دهند. مردم منطقه دست به کار شدند نامه نگاری به مسئولان بلندپایه ی نظام و دست به دامان آنها شدن، تنها کاری بود که از عهدی مردم منطقه ی حفاظت شده ی بحرآسمان و دوستداران طبیعت بر می آمد، بر این اساس نامه نگاری های متعددی که اسناد آن در این گزارش منتشر می شود، به رهبر معظم انقلاب(رونوشتی از آن به آقای جهانگیری معاون اول رئیس جمهور، دکتر ابتکار رئیس سازمان محیط زیست و مهندس نعمت زاده وزیر صنعت و معدن)، دبیر شورای هماهنگی شبکه سازمانهای محیط زیست و منابع طبیعی کشور(رونوشتی از آن به دکتر ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست ) و دکتر دبیری معاون محیط زیست طبیعی سازمان محیط زیست ارسال شد و حتی در نامه ای از سوی دبیرخانه شورای اطلاع رسانی دولت نیز بر احتمال آلودگی آب سد جیرفت با بهره برداری از معادن بحرآسمان تأکید شد و در نامه هایی به وزارت صنعت معدن و تجارت، وزرات نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست، از آنها خواسته شد رونوشتی از اقدام صورت گرفته به دبیرخانه شواری اطلاع رسانی دولت ارسال شود.

چرا مسئولان سکوت کرده اند؟

با همه ی این تفاسیر، روشن نیست پشت‌ متجاوزان محیط زیست به کجا گرم است و چرا برخی مسؤلان دولتی چنین آشکار از آن‌ها و تخریب تنها منطقه‌ حفاظت‌شده جنوب کرمان حمایت می‌کنند، تخریب منطقه‌ای با ۵ رودخانه‌ دایمی و سرچشمه‌های آب در استانی که دچار بحرانی‌ترین وضعیت آب در کشور ــ آن‌ هم در این وانفسای خشک‌سالی ــ است برای همه‌ اهالی و دوستداران محیط زیست تعجب‌آور است،حرص و آز این گروه‌های سودجو و از آن مهم‌تر حمایت‌های برخی مقام‌های دولتی مایه‌ی شگفتی و تأسف است، به راستی چرا مسئولان سکوت کرده اند؟، این در حالیست که باید حداکثر تلاش خود را در جامه ی عمل پوشاندن به توصیه های مقام معظم انقلاب در بُعد محیط زیست بکار گیرند.

هنزا کوه چشم انتظار حمایت دوستداران و فعالان محیط زیست همانطور که می دانیم، تلاش و کوشش در راستای حفاظت از محیط زیست طبیعی و انسانی، جلوگیری از تخریب و آلودگی های محیط زیست، همکاری و تلاش در جهت ایجاد مناطق چهارگانه محیط زیست (مناطق حفاظت شده، پناه گاه حیات وحش،اثر طبیعی، پارک ملی) و حفاظت از این مناطق، کوشش در راستای ارتقای فرهنگ زیست محیطی و ترویج آن و همکاری و تلاش در راستای توسعه پایدار با اهداف زیست محیطی از وظایف دوستداران و فعالان محیط زیست است، هم اکنون هنزا کوه چشم انتظار حمایت دوستداران و فعالان محیط زیست است، بیایید به یاریش بشتابیم!.